خیار شرکت
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
خیار شرکت: ثبوت خیار به سبب شریک بودن فرد ثالث در کالا یا بهای آن.
خیار شرکت عبارت است از تسلّط فروشنده یا خریدار بر فسخ عقد در صورت کشف شریک بودن فرد ثالث در کالای فروخته شده یا بهای پرداختی، مثل آنکه فرد ثالث در یک سوم کالای فروخته شده یا بهای آن به نحو مشاع با فروشنده یا خریدار شریک باشد.
خیار شرکت از مصادیق خیار تبعّض صفقه است؛ هرچند برخی، آن را غیر از خیار تبعّض صفقه دانستهاند) ر خیار تبعّض صفقه (. از آن در باب تجارت سخن گفتهاند.
اگر کسی چیزی را مانند زمینی که بعض مشاع آن از آنِ دیگری است بدون اجازه او بفروشد و خریدار از آن مطلع نباشد و پس از عقد متوجه شود، میتواند معامله را فسخ و یا آن را امضا کند و با شریک فروشنده شریک شود و اضافه بهای پرداختی را پس بگیرد. این خیار برای فروشنده نیز ثابت است و آن جایی
________________________________________
550
است که بعض مشاع از بهای کالا از آنِ دیگری باشد.
در ثبوت خیار شرکت فرقی نیست بین اینکه شرکت قبل از عقد تحقق یافته باشد یا بعد از عقد و قبل از تحویل دادن، مانند آنکه فروشنده سرکهای را که فروخته، قبل از تحویل آن به خریدار، با سرکه شخصی دیگر مخلوط کند. فقها از شرکت - از باب مجاز - به عیب و از خیار شرکت، به خیار عیب نیز تعبیر کردهاند؛ زیرا شرکت موجب ممنوعیّت تصرف خریدار یا فروشنده در کالا یا بهای آن بدون اذن شریک میشود. 1
خیار شرکت علاوه بر بیع در دیگر عقود لازم، مانند اجاره، صلح، مزارعه و مساقات نیز جاری میشود؛ از این رو، اگر مالکِ خانه مشاع بدون اجازه شریکش، نصف خانه را اجاره دهد و مستأجر پس از اجاره کردن بفهمد که نصف دیگر آن مالِ شریکِ موجر است و وی نیز پس از اطلاع، اجازه ندهد، مستأجر میتواند با استفاده از حقّ خیار شرکت، اجاره را فسخ یا امضا کند و در صورت دوم با شریکِ موجر در استفاده از منفعت خانه شریک گردد. 2
اگر خریدار راضی به شرکت گردد، هزینه تقسیم مال مشترک بنابر تصریح گروهی بر عهده فروشنده است. در فوری بودن یا تراخی خیار شرکت، بحث است. 3
) ر خیار (
1. الدرّ المنضود) فقعانی (/ 119؛ الروضة البهیة 2 509 - 508 /3. العروة الوثقی 3 59 /5. شرح خیارات اللمعة/ 257 - 256.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 549
اصطلاح‌نامه
اعم
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 549