راه بن بست
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
بن بست: کوچهای که به جایی راه ندارد.
بن بست به کوچهای اطلاق میگردد که آخر آن بسته و از سه طرف، دیوار و یا درهای منازل، آن را احاطه کرده باشد. در بابهای طهارت و احیاء موات به مناسبت از آن سخن گفته شده است.
ملکیّت بن بست: همه کسانی که درِ منزلشان به کوچه بن بست باز میشود به طور مشترک مالک آن هستند، نه کسانی که تنها دیوار منزلشان به سمت کوچه است بدون آنکه دری به آن باز باشد. بنابر این، صاحبان کوچه میتوانند آن را میان خود تقسیم کنند و یا دروازهای برای آن بگذارند؛ لیکن دیگران و نیز برخی شرکا بدون اذن باقی، حقّ تصرّف در بن بست یا فضای آن - از قبیل کندن چاه و زدن بالکن - ندارند؛ هرچند استفاده از آن مانند نشستن، آمد و شد، گذاردن اثاث و بار در آن، جهت بردن به منزل و یا خارج کردن از آن، برای صاحبان کوچه و نیز اعضای خانواده، میهمانان و واردشوندگان بر آنان، بدون اذن شرکا جایز است.
اگر ملکیّت مشترک کوچه بن بست از ابتدا تا انتهای آن، میان افرادی که درِ منزلشان به آن باز میشود، مشکوک باشد، صاحب نخستین در، تا محاذی درِ منزل خود، با دیگران شریک است و همینگونه دیگران تا صاحب آخرین در، که او در سهم همه شرکا شریک است. علاوه بر آن، قسمت پایانی کوچه که بعد از اتمام خانه دیگران قرار دارد اختصاص به او پیدا میکند و وی مجاز است در آن قسمت هرگونه تصرّفی بکند.
کسیکه تنها دیوار منزلش بهطرف کوچه بن بست است، بدون اجازه صاحبان آن نمیتواند جهت رفت و آمد، دری به کوچه باز کند؛ لیکن گذاردن پنجره جایز است. 1
برخی معاصران، بنبست را حقّ خاصّ صاحبان منازل در پارهای شئون - مانند آمد و شد، نشستن و حمل بار و اثاث - دانستهاند نه ملک مشترک میان آنان. در نتیجه برای دیگران نیز استفاده از کوچه بدون اذن صاحبان آن درحدّی که مزاحمت برای آنان ایجاد نکند جایز است. همچنین کسی که با اجازه صاحبان کوچه دری به آن باز کرده است در این حق، شریک آنان
________________________________________
141
میگردد. در مقابل، کسی که درِ منزلش به کوچه باز میشود اگر آن را ببندد و از جای دیگر رفت و آمد کند، حقّ او نسبت به کوچه ساقط میشود. 2
تخلّی) ر تخلّی (در کوچه بن بست بدون اذن صاحبانش حرام است. 3
1. منهاج الصالحین) خوئی (161 - 160 /2؛ تحریر الوسیلة 211 - 210 /2؛ هدایة العباد) گلپایگانی (2 277 /2. کلمة التقوی 216 - 215 /4 و 3 207 - 205 /5. توضیح المسائل مراجع 58 /1 م 64.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 140
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «راه بن بست» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: