تکبر ( فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تکبّر
تکبّر: خود بزرگ بینی.
کِبر از صفات نکوهیده نفسانی است که شخص متّصف به آن - که متکبّر
نامیده میشود - خود را در برابر دیگران بزرگ میبیند و دیگران را خوار و حقیر میشمارد. از این عنوان به مناسبت در بابهای طهارت، صلات، حج و جهاد سخن رفته است.
در آیات و روایات متعدّد از تکبّر به شدّت نکوهش و جایگاه متکبّر، دوزخ دانسته شده است. ضمن آنکه روایات، متکبّران را دورترین مردم به خداوند و بیشترین ساکنان دوزخ بر شمردهاند.
کبر ورزی و غرور در برابر خداوند، آیات او، انبیا، جانشینان ایشان، عالمانِ ربّانی و مؤمنان، حرام و از گناهان بزرگ است؛ 1 لیکن تکبّر در برابر جبّاران و زورگویان، کافران و بدعتگذاران، عملی پسندیده است و فروتنی در برابر آنان کراهت شدید دارد. 2
اظهار کبر در میدان جنگ با دشمن، جایز و مطلوب است؛ از اینرو پوشیدن لباس فخر، مانند حریر و دیباج در جنگ جایز میباشد. 3 اهانت کننده به مقدّسات از روی تکبّر، محکوم به کفر است4) ر کفر (.
از پوشیدن لباس یا بروز رفتار به شیوه متکبّران که انسان را شبیه و همسان با آنان میسازد در روایات متعدّد نهی شده است. در ذیل به برخی نمونهها که در کتابهای فقهی ذکر شده است اشاره میشود.
مستحب است نمازگزار از آنچه منافی با خشوع است و نیز هر عملی که رنگ و بوی کبر دارد اجتناب ورزد. 5
توشُّح) پوشیدن لباس به شیوهای خاص (در نماز - از آن جهت که شیوه متکبّران است - مَنهیّ و مکروه است6) ر توشّح (. همچنین پوشیدن لباس متکبّران در نماز7 و دست بر کمر نهادن به روش آنان در حال قیام، 8 نهادن پاها بر روی یکدیگر در حال نشستن) ر تربّع (- از آن جهت که شیوه متکبّران است - و راه رفتن متکبّرانه9 کراهت دارد.
1. وسائلالشیعة 374 /15؛ جواهرالکلام 312 /13؛ الفقه 2 321 /93. الأقطاب الفقهیة/ 100؛ کشف الغطاء 3 323 /1. تذکرة الفقهاء 472 /2؛ نهایة الإحکام 4 376 /1. جواهر الکلام 5 52 /2. العروةالوثقی 6 613 /1. جواهر الکلام 7 239 /8. العروة الوثقی 8 573 /1. جامع عباسی/ 9 47. وسائل الشیعة 457 - 456 /11.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 589
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «تکبر ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تکبر ( فقه ) به زیرصفحه تکبر ( فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید. == منابع ==index.php?catid=50
- الفتاوی المیسرة : صفحه 385
- القواعد و الفوائد جلد 2 : صفحه 152
- الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 34 : صفحه 165
- جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 13 : صفحه 312
- حواریات فقهیه : صفحه 297
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 589
- منهاج الصالحین جلد 1 : صفحه 437
- مهذب الاحکام جلد 15 : صفحه 283
- مهذب الاحکام جلد 7 : صفحه 228
- مهذب الاحکام جلد 8 : صفحه 119