جبر و اختیار ( اصول فقه )

توضیح مفهومی

جبر و اختیار ( اصول فقه ) : بحث پیرامون مجبور یا مختار بودن انسان

مسئله جبر و اختیار، یکی از قدیمی ترین بحث‌های کلامی است و افزون بر طرح آن در قرآن مجید، در کتاب‌های دینی و روایی نیز مطرح گردیده است؛ به این بیان که آیا انسان در افعال و حرکات خویش مختار است یا مجبور.

متکلمان اسلامی در این مسئله سه نظریه ارایه نموده‌اند:

1. ' معتزله ' (مفوّضه) معتقدند انسان در افعال خویش کاملاً آزاد است و خدای متعال بندگان را قادر و توانا آفریده و آنها در اراده خود استقلال دارند، بنابراین کارهای آنها به خداوند منتسب نمی‌شود، بلکه افعال و کارهای آنها به خود آنان تفویض شده است؛

2. ' اشاعره ' (جبریه) اعتقاد دارند آن چه در خارج رخ می‌دهد، به اراده خداوند است و افعال بندگان نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ بنابراین، انسان‌ها در افعال خود ناگزیرند؛

3. ' امامیه ' معتقدند اراده انسان‌ها در طول اراده خداوند است و آنها به حال خود رها نشده، و در عین حال مجبور هم نیستند، زیرا با اراده خود عمل می‌کنند، اما از آن جا که اراده آنها در طول اراده خدا است، افعال آنها منتسب به خداوند نیز می‌شود؛ (لا جبر و لا تفویض بل امر بین الامرین) .

نکته:

در اصول، در بحث طلب و اراده، به مناسبت، از جبر و اختیار بحث می‌شود.

منابع

1. ایضاح الکفایة جلد 1 : صفحه (447-497)
2. کفایة الاصول : صفحه 89
3. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «جبر و اختیار ( اصول فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اختیار ( اصول فقه )

وابسته

دوران بین اختیار و اضطرار، طلب و اراده

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه جبر و اختیار ( اصول فقه ) به زیرصفحه جبر و اختیار ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 90
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 150، 151
• الفوائد الحائریة : صفحه 381
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 233، 234، 238، 245، 247، 248، 249، 251، 259، 261، 265، 267
• ایضاح الکفایة جلد 1 : صفحه (447-497)
• بحوث فی الاصول جلد -2 : صفحه 49
• بحوث فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 27
• عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 345
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 132
• کفایة الاصول : صفحه 89، 300
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 44، 118
• مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 209
• منتقی الاصول جلد 1 : صفحه 385، 504
• نهایة الاصول : صفحه 95