حدیث اطلاق
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
حدیث اطلاق : حدیث مورد استناد در اثبات برائت شرعی؛ کلّ شئ مطلق حتّی یرد فیه نهی
حدیث اطلاق، از روایاتی است که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. در این حدیث امام صادق (ع) می‌فرماید: ' کل شیء مطلق حتی یرد فیه نهی؛ انجام هر کاری آزاد است تا زمانی که از جانب شارع به آن نهی تعلق گیرد ' [۱] .
بنابراین در جایی که نهی به چیزی از جانب شارع به مکلف نرسیده و وی در حرمت آن شک داشته باشد (شبهه حکمیه) مثل شک در حرمت استعمال دخانیات، می‌تواند آن را مرتکب شود و نسبت به حرمت آن برائت جاری نماید.
در صورتی می‌توان به حدیث اطلاق بر مطلب بالا تمسک نمود که مراد از ورود در جمله ' حتی یرد فیه نهی ' وصول حدیث یا حکم باشد نه صدور آن. پس اگر مقصود از ورود نهی، وصول آن به مکلف باشد، معنایش این است که هر چیزی آزاد است تا زمانی که نهیی درباره آن به مکلف برسد و چون در مورد ' استعمال دخانیات ' نهی نرسیده، ارتکاب آن آزاد است؛ حتی اگر واقعاً هم نهی از استعمال دخانیات صادر شده باشد، ولی چون به مکلف نرسیده است، وی در ارتکاب آن آزاد است.
اما اگر مراد از ورود نهی، صدور آن باشد، نتیجه آن می‌شود که هر چیزی مطلق (آزاد و مباح) است تا زمانی که از سوی شارع، درباره آن نهی صادر شود. در این صورت، استدلال به آن صحیح نیست، زیرا ممکن است نسبت به ' استعمال دخانیات ' نهی صادر شده باشد ولی به مکلف نرسیده باشد.
مرحوم ' شیخ انصاری ' به این حدیث بر برائت استدلال نموده و دلالت آن را از بقیه احادیث اظهر می‌داند؛ ولی مرحوم ' محقق خراسانی ' بر شیخ اشکال می‌نماید که ما قبول نداریم مراد از ورود، وصول باشد.
پانوشت
منابع
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 53
- کفایة الاصول : صفحه 389
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 467
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (185-221)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «حدیث اطلاق» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حدیث اطلاق به زیرصفحه حدیث اطلاق/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 48
- الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 489، 490
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 89، 90، 93، 94
- المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 377
- المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 46
- انوار الاصول جلد 3 : صفحه 53، 54
- ایضاح الکفایة جلد 4 : صفحه 467
- بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 36، 38، 39
- تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 143، 144
- تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 179، 185
- حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 233
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 326
- سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (185-221)
- فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 327
- فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 363
- کفایة الاصول : صفحه 389
- مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 279، 280، 281، 282
- منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 428، 429، 432
- نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 230
- وسائل الشیعه جلد 18 : صفحه (127-128)