تفسیر معتزله

توضیح مفهومی

تفسیر معتزله : تفسیر بر اساس عقاید مذهب معتزله

معتزله یکی از فرقه‌های کلامی است که در اواخر قرن اول و اوایل قرن دوم هجری در عصر اموی پیدا شد. رئیس این فرقه، واصل بن عطا (80 - 131ق) است. اصول و مبانی اعتقادی معتزله عبارتند از: توحید؛ عدل؛ وعد و وعید؛ امر به معروف و نهی از منکر؛ منزلة بین المنزلتین (یعنی مرتکب‌کبیره، نه مؤمن است و نه کافر، به‌خلاف مرجئه که او را مومن می‌دانند و به خلاف خوارج که او را کافر می‌خوانند) .

معتزله برای اثبات عقاید خود و ردّ ادله مخالفان، تفسیر قرآن را با مهارت خاصی به حاکمیت عقل پیوند زدند؛ تا جایی که گاهی روایات صحیح را نادیده می‌گرفتند؛ یعنی هرجا بین عقل و نقل تعارضی به‌وجود می‌آمد، اگر نمی‌توانستند برای نقل تأویلی بیابند، آن را ردّ می‌کردند.

معتزله در تفسیر قرآن همه آرای خود را صحیح می‌دانستند و بنا به دیدگاه اجتهادی خود آن‌جا که از یک آیه احتمال‌های مختلفی به ذهن می‌رسید، همه آن‌ها را موافق اجتهاد صحیح می‌شمردند. در حقیقت، رسالت تفسیر در پپشگاه معتزله، تأویل آیاتی از قرآن است که با عقاید آنان سازگار نیست.

معتزله گاهی برای توجیه عقایدشان قرائت مشهور را رها کرده، به قرائت شاذ روی آوردند، چنان که در قول خداوند: «وَکَلَّمَ اللّهُ مُوسَی تَکْلِیماً» (نساء// 164) برای تنزیه خدا 'الله' را به فتح می‌خوانند و 'موسی' را، با تقدیر ضمه، فاعل تلقی می‌کردند تا فاعل تکلم 'موسی' باشد، نه 'الله'.

نیز ر.ک:تفاسیر معتزله، مفسران معتزله.

منابع

1. مذاهب التفسیرالاسلامی : صفحه (121-199)
2. التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 367
3. مناهج فی التفسیر : صفحه 107
4. شناخت قرآن : صفحه (433-447)
5. مباحث فی علوم القرآن : صفحه 294
6. تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (156-164)

اصطلاح‌نامه

اعم

تفسیر اهلسنت

وابسته

تفاسیر معتزله، مفسّران معتزله

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تفسیر معتزله به زیرصفحه تفسیر معتزله/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• التفسیر و المفسرون جلد 1 : صفحه 367
• برهان روشن (البرهان علی عدم تحریف القرآن) : صفحه 10
• تاریخ القرآن : صفحه 47
• تاریخ تفسیر قرآن کریم : صفحه (156-164)
• شناخت قرآن : صفحه (433-447)
• مباحث فی علوم القرآن : صفحه 294
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3 : صفحه 230، 257، 261، 262، 263
• مذاهب التفسیرالاسلامی : صفحه (121-199)
• مناهج فی التفسیر : صفحه 107