ادات تبیین
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
ادات تبیین : کلمات رفع‌کننده ابهام ماقبل
حروف «مِن» و «إلی» را از ادوات تبیین شمرده‌اند.
جلال‌الدین سیوطی می‌گوید: «مِن» از حروف جرّ است و در معانی متعددی از جمله «تبیین» به کار می‌رود. حرف «مِن» به معنای «تبیین» غالباً پس از «ما» و «مهما» قرار می‌گیرد؛ مانند: «... مَا نَنسَخْ مِنْ آیَةٍ أَوْ نُنسِهَا...» (بقره// 106) و «وَقَالُواْ مَهْمَا تَأْتِنَا بِهِ مِن آیَةٍ لِّتَسْحَرَنَا...» (اعراف// 132) .
گاهی نیز «مِن» بدون تقدم «ما» و «مهما» به معنای تبیین می‌آید؛ مانند: «... فَاجْتَنِبُوا الرِّجْسَ مِنَ الْأَوْثَانِ...» (حج//30) و «... أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ...» (کهف// 31) .
همچنین سیوطی می‌گوید: یکی از معانی حرف «إلی» تبیین است؛ مانند: «... رَبِّ السِّجْنُ أَحَبُّ إِلَیَّ مِمَّا یَدْعُونَنِی إِلَیْهِ..» (یوسف// 33) .
زرکشی یکی از معانی «لام» جاره را تبیین می‌داند؛ مانند: «... وَقَالَتْ هَیْتَ لَکَ...» (یوسف// 23) ؛ یعنی «أقبل و تعال أقول لک».
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 344
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 233
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (293-294)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 192