آیه مسابقه ( علوم قرآنی)
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه مسابقه ( علوم قرآنی ) : آیه 10 واقعه، در باره مقربان از میان اهل بهشت
به آیه 10 سوره واقعه «آیه سابقون» می‌گویند: «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ»؛ «و پیشگامان پیشگام».
در سوره واقعه، مردم را در روز قیامت سه دسته معرفی می‌کند: 1. اصحاب یمین؛ 2. اصحاب شمال؛ 3. سابقون. و دسته سوم را مقرّب می‌داند: «أُولئِکَ الْمُقَرَّبُونَ»؛ «آنها مقربانند» (واقعه//11) . «سابقون» کسانی هستند که نه تنها در ایمان پیشگامند، که در اعمال خیر و صفات و اخلاق انسانی نیز پیشقدمند، آنها اُسوه و قُدوه مردمند، و امام و پیشوای خلقند، و به همین دلیل مقربان درگاه خداوند بزرگند.
بنابراین اگر بعضی از مفسران پیشگام بودن آنها را تنها به سبقت در طاعة اللَّه (اطاعت خدا) یا نمازهای پنجگانه، یا جهاد، یا هجرت، یا توبه، و امثال آن تفسیر کردهاند، هر کدام گوشهای از این مفهوم وسیع را مورد توجه قرار دادهاند، و نیز اگر در روایات اسلامی گاه سابقون به چهار نفر (هابیل و مؤمن آل فرعون و حبیب نجار، که هر کدام در امت خود پیشگام بودند، و همچنین امیر مؤمنان علی بن ابی طالب (ع) که نخستین مسلمان از مردان بود) تفسیر شده، در حقیقت بیان مصداقهای روشن آن است، و به معنای محدود ساختن مفهوم آیه نیست.
در حدیث دیگری آمده است که رسول خدا فرمود: «آیا میدانید چه کسانی پیشگامان به سوی سایه لطف پروردگار در قیامتند؟ ! اصحاب عرض کردند: خدا و رسولش آگاهتر است، فرمود: آنها کسانی هستند که وقتی حق به آنها داده شود پذیرا میگردند، و هنگامی که از حق سؤال شوند آن را در اختیار میگذارند، و در باره مردم آن گونه حکم میکنند که در باره خودشان».
در بعضی از روایات نیز به پیامبران مرسل و غیر مرسل تفسیر شده است. در حدیثی نیز میخوانیم که ابن عباس میگوید: از رسول خدا (ص) در باره این آیه سؤال کردم، فرمود: «جبرئیل به من چنین گفته است: آنها علی (ع) و پیروان او هستند که پیشگامان به سوی بهشت و مقربان درگاه خدایند، به خاطر احترامی که خدا برای آنها قائل شده است».
منابع
- تفسیر نمونه جلد 23 : صفحه 204
- مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 9 : صفحه 215
- الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 6 : صفحه 154
- تفسیر نور الثقلین جلد 5 : صفحه 205
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 19 : صفحه 116
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه مسابقه ( علوم قرآنی )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: