احادیث اسباب نزول
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
احادیث اسباب نزول : احادیث مربوط به رخدادهای زمینه‌ساز نزول آیه
احادیث اسباب نزول، احادیثی هستند که سبب نزول آیات را یادآور شده‌اند. اسباب نزول در حقیقت همان رخدادهای خارجی زمینه‌ساز نزول آیات قرآن است، و تنها راه آگاهی از چنین اسباب و زمینه‌هایی، گزارش‌های شاهدان عینی آن عصر است؛ لذا تنها منبع معتبر برای آگاهی از اسباب نزول، همان «احادیث اسباب نزول» است. با این که در کتاب‌های روایی و تفسیری شیعه، روایات و احادیث اسباب نزول ذکر شده‌اند؛ اما عمده احادیث موجود در این باب، از منابع اهل‌سنّت نقل شده است. علی‌رغم تلاش فراوان محققان و اهمیت فوق العاده این احادیث در کشف معانی قرآن، متأسفانه امروزه از سبب نزول بسیاری از آیات آگاه نیستیم. و نیز بسیاری از روایات موجود، نه از نظر سند قابل اعتمادند و نه از نظر محتوا؛ تا جایی که این سخن نزد اهل تحقیق به مثابه یک «اصل» پذیرفته شده است که: «احادیث مربوط به جنگ‌ها (مغازی) و فتنه‌ها (ملاحم) ریشه و پایه‌ای ندارند».
در این میان، نباید از نقش ویرانگر دو عامل یعنی «منع تدوین احادیث تا نود سال پس از رحلت پیامبر (ص) » و «انگیزه‌های نیرومند سیاسی و غیر سیاسی جعل و تحریف در احادیث اسباب نزول» غافل شد. از این رو، محققان برای بازشناسی احادیث معتبر از غیر معتبر، ملاک‌هایی ذکر کرده‌اند، که مهم‌ترین و کارآمدترین ملاک در اینجا آن است که روایت مأثور، صرف‌نظر از اسناد آن بتواند به خوبی نقاط ابهام و سؤال‌برانگیز آیه را توضیح دهد، و در عین حال محتوای آن با بدیهیات عقل و دین مخالف نباشد.
منابع
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «احادیث اسباب نزول» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه احادیث اسباب نزول به زیرصفحه احادیث اسباب نزول/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آموزش علوم قرآن جلد 1 : صفحه (301-303)
- اصول التفسیر و قواعده جلد 2 : صفحه 181
- اعجاز قرآن : صفحه 62
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 114، 117
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1-1 : صفحه 114، 117
- البرهان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 156
- التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 245، 259
- القرآن فی الاسلام : صفحه 156، 158
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 2 : صفحه 15، (16-34)، 17، 18، 19، 21، 49، 53، 91، 163، 165، 166، 167، 170، 191، 197، 198، 199، 200، 211، 213، 228، 229، 230، 233، 235، 248
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 7 : صفحه 40
- مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 111