تشریف
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تشریف : حذف یا مقدم کردن چیزی به دلیل شرافت مقام آن؛ از اسباب ایجاز حذف و اسباب تقدیم
«تشریف» از اسباب ایجاز حذف است؛ یعنی شرافت مقام، باعث حذف می‌شود؛ مانند آیاتی که حضرت موسی (ع) در جواب فرعون گفته است: «قَالَ فِرْعَوْنُ وَمَا رَبُّ الْعَالَمِینَ ** قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ… قَالَ رَبُّکُمْ وَرَبُّ آبَائِکُمُ الْأَوَّلِینَ ** قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ…» (شعراء// 23 - 28) .
در سه مورد فوق، مبتدا، لفظ «هو» و یا لفظ جلاله «الله» است که به‌خاطر شرافت مقام، حذف شده است: «هو رب السموات… والله ربکم… والله رب المشرق و المغرب».
همچنین تشریف، از اسباب تقدیم و تأخیر نیز شمرده شده است؛ آن‌جا که شرافت مقام مقتضی تقدم لفظی بر لفظ دیگر باشد؛ مانند:
1. تقدیم «رسول» بر «نبی» در «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ مِن رَّسُولٍ وَلَا نَبِیٍّ» (حج// 52) به دلیل افضلیت «رسول» بر «نبی».
2. تقدیم «ذَکَر» بر «انثی» در «أَلَکُمُ الذَّکَرُ وَلَهُ الْأُنثَی» (نجم// 21) .
3. تقدم «مسلمین» بر «مسلمات» در «إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ» (احزاب// 35) .
4. تقدیم «ذوی‌العقول» بر «غیر‌ذوی‌العقول» در «یُسَبِّحُ لَهُ مَن فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَالطَّیْرُ صَافَّاتٍ» (نور// 41) و «مَتَاعًا لَّکُمْ وَلِأَنْعَامِکُمْ» (نازعات// 33).
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 252 252
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 107
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 191 191
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (41-42)
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 327 327
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 241
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه تشریف به زیرصفحه تشریف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- آموزش علوم قرآن جلد 3 : صفحه 41، 191
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (41-42)، 191
- الاعلام, قاموس التراجم لأشهر الرجال و النساءمن العرب و المستعربین و المستشرقین : صفحه 241
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 107، 252
- البرهان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 122، 293، 302
- قرآن ثقل اکبر : صفحه 241، 327