آیه مواریث

توضیح مفهومی

آیه مواریث : آیه 11 نساء، در باره تعیین سهم‌الارث طبقه اوّل وارثان

آیه 11 سوره نساء که آیه اصلی در تشریع فرایض یا سهم‌الارث هر یک از بازماندگان متوفا است 'آیه مواریث'، 'آیه میراث' و 'آیه ارث' نام گرفته است: «یُوصِیکُمُ اللّهُ فِی أَوْلاَدِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الأُنثَیَیْنِ فَإِن کُنَّ نِسَاء فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَکَ وَإِن کَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَلأَبَوَیْهِ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِّنْهُمَا السُّدُسُ مِمَّا تَرَکَ إِن کَانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ یَکُن لَّهُ وَلَدٌ وَوَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلأُمِّهِ الثُّلُثُ فَإِن کَانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلأُمِّهِ السُّدُسُ مِن بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصِی بِهَا أَوْ دَیْنٍ آبَآؤُکُمْ وَأَبناؤُکُمْ لاَ تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَبُ لَکُمْ نَفْعاً فَرِیضَةً مِّنَ اللّهِ إِنَّ اللّهَ کَانَ عَلِیما حَکِیمًا»؛ «خداوند به شما در باره فرزندانتان سفارش می‏کند سهم پسر چون سهم دو دختر است و اگر (همه ورثه) دختر (و) از دو تن بیشتر باشند سهم آنان دو سوم ماترک است و اگر (دختری که ارث می‏برد) یکی باشد نیمی از میراث از آن اوست و برای هر یک از پدر و مادر وی ( متوفی) یک ششم از ماترک (مقرر شده) است این در صورتی است که (متوفی) فرزندی داشته باشد ولی اگر فرزندی نداشته باشد و (تنها) پدر و مادرش از او ارث برند برای مادرش یک سوم است (و بقیه را پدر می‏برد) و اگر او برادرانی داشته باشد مادرش یک ششم می‏برد (البته همه اینها) پس از انجام وصیتی است که او بدان سفارش کرده یا دَینی (که باید استثنا شود) شما نمی‌دانید پدران و فرزندانتان کدام یک برای شما سودمندترند (این) فرضی است از جانب خدا زیرا خداوند دانای حکیم است».

چون قانون ارث ریشه فطری در بشر دارد، به اَشکال گوناگون میان ملت‌ها و اقوام گذشته و همچنین میان ملت‌های صاحب کتاب و شریعت مانند یهود و نصارا و نیز میان مشرکان عرب صدر اسلام وجود داشته است. قرآن کریم ضمن تأیید اصل قانون ارث، شکل خاصی به این قانون داده، برای آن اسباب و شرایطی ذکر کرده است.

در اسلام، وارثان به سه طبقه به شکل ذیل تقسیم شده‌اند:

طبقه اول: پدر، مادر و فرزندان؛ طبقه دوم: اجداد، جده‌ها، برادران، خواهران و فرزندان آنان؛ طبقه سوم: عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و فرزندان آن‌ها.

گفتنی است که ارث زوجین، کنار هریک از طبقات سه‌گانه و در عرض آن‌ها جاری است، نه در طول آن‌ها، و نیز با هر یک از این طبقات جمع می‌شود؛ اما ارث طبقات سه‌گانه، طولی است؛ یعنی با وجود یک نفر از وراث طبقه قبل، نوبت به ارث بردن طبقه بعدی نمی‌رسد. در آیه شریفه میراث، تنها ارث طبقه اول بیان شده است.

منابع

1. تفسیر نمونه جلد 3 : صفحه 283
2. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 4 : صفحه 207
3. التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 279
4. مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 196
5. البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 336

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «آیه مواریث» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

آیه 011 نساء، آیه ارث، آیه میراث ( علوم قرآنی )

اعم

آیات الاحکام ( علوم قرآنی )، اسامی آیات، سوره نساء

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه مواریث به زیرصفحه آیه مواریث/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اسباب النزول : صفحه 96
• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 31
• البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 336
• البیان فی تفسیرالقرآن : صفحه 297
• التمهید فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 279
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 4 : صفحه 207
• تفسیر نمونه جلد 3 : صفحه 283
• لباب النقول فی اسباب النزول : صفحه 53
• مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 6 : صفحه 40
• مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 196
• نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 4 : صفحه 207