وضع فعل مضارع

توضیح مفهومی

وضع فعل مضارع : وضع دلالت کننده بر نسبت موجود میان حَدَث و ذات در حال یا آینده

فعل مضارع برای دلالت بر نسبت و رابطه موجود میان پدیده (حدث) و پدید آورنده (فاعل) در زمان حال یا آینده وضع شده است.

درباره دخالت زمان در فعل مضارع سه دیدگاه وجود دارد:

1 ـ دیدگاه نحوی‌ها، این است که فعل مضارع بر زمان حال یا استقبال دلالت می‌کند؛

2 ـ دیدگاه برخی از اصولی‌ها مانند مرحوم ' آخوند ' و ' محقق خویی ' این است که زمان در موضوعٌ له فعل مضارع اخذ نشده است، بلکه در مواردی که فاعل از زمانیات باشد، به خاطر خصوصیت دیگری ـ که همان معنای ' ترتب ' است و لازمه اش وقوع در زمان حال یا آینده است ـ بر وقوع نسبت در زمان حال یا آینده دلالت می‌کند؛

3 ـ دیدگاه گروه دیگری از اصولیون مانند مرحوم ' نائینی ' این است که فعل مضارع بر تلبس حالی دلالت می‌کند، اما برای دلالت بر زمان آینده، به قرینه‌ای مانند ' سین ' و ' سوف ' نیاز دارد .

نکته:

در این که آیا اشتراک فعل مضارع بین حال و استقبال، اشتراک معنوی است یا اشتراک لفظی و یا نوع سومی است که آن هم به اشتراک لفظی بر می‌گردد (اما نه به صورت وضع تعیینی، که واضع فعل مضارع را یک وقت برای استقبال و یک وقت برای حال وضع کرده باشد) اختلاف است؛ مرحوم ' آخوند خراسانی ' و نحویون آن را مشترک معنوی می‌دانند.

مرحوم ' نائینی ' در این باره معتقد است این اشتراک، نه اشتراک لفظی است و نه اشتراک معنوی، چون فعل مضارع معنای حال دارد و معنای استقبال، با قرائن خارجیه از آن فهمیده می‌شود.

مرحوم ' امام خمینی ' معتقد است بُعدی ندارد اگر گفته شود واضع، فعل مضارع و هیئت مضارع را برای ارتباط صدوری یا حلولی استقبالی وضع کرده ـ که معنای اولی فعل مضارع همان معنای استقبالی است ـ ولی به علت کثرت استعمال، یک وضع تعینی هم نسبت به معنای حال پیدا کرده و در نتیجه، یا معنای اصلی کنار گذاشته می‌شود یا هر دو وضع معتبر است ـ وضع تعیینی برای معنای استقلالی، و وضع تعینی برای معنای حال می‌باشد .

منابع

1. سیری کامل در اصول فقه جلد 2 : صفحه 556
2. محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 236
3. اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 62
4. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

وضع افعال

وابسته

فعل مضارع

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه وضع فعل مضارع به زیرصفحه وضع فعل مضارع/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 62
• سیری کامل در اصول فقه جلد 2 : صفحه 556، (557-559)
• سیری کامل در اصول فقه : صفحه (557-559)
• فوائد الاصول جلد 1 : صفحه 102
• فوائد الاصول جلد 1,2 : صفحه 102
• فوائد الاصول جلد 2,1 : صفحه 102
• کفایة الاصول : صفحه 59
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 236