کسر ( اصول فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
کسر ( اصول فقه ) : تخلّف « حکمِ » قیاس از حکمتِ اعتبار شده
کسر، از مبطلات علت در قیاس بوده و به معنای تخلف حکم قیاس از حکمتی است که برای آن در نظر گرفته شده است؛ یعنی گاهی حکمت حکم موجود است، اما حکم موجود نیست؛ برای مثال، ' حنفی ' می‌گوید: کسی که به سفر معصیت می‌رود، نماز او شکسته است، سپس دلیل می‌آورد که چون عنوان مسافر بر او صادق است. آن گاه می‌گوید: حکمت این که مسافر نماز را شکسته می‌خواند این است که در مسافرت مشقت وجود دارد و شارع برای رفع مشقت، به شکسته بودن نماز او حکم نموده است. آن گاه معترض در مقام اعتراض می‌گوید: این حکمت (مشقت) در مورد باربران و آهنگران نیز هست، پس چرا حکم شکسته بودن نماز در مورد آنها وجود ندارد.
در کتاب ' الاحکام فی اصول الاحکام ' آمده است:
' اختلفوا فی الکسر و هو تخلف الحکم المعلل عن معنی العلة و هو الحکمة المقصودة من الحکم، هل هو مبطل للعلة… ' [۱] .
نکته:
در تعریف کسر، میان اصولی‌ها اختلاف وجود دارد. تعریفی که ذکر شد تعریف مورد قبول ' آمدی ' و ' ابن حاجب ' است، اما ' فخر رازی ' و ' بیضاوی ' تعریف دیگری ارائه داده‌اند که عبارت است از: عدم تأثیر یکی از دو جزء علت و نقض جزء دیگر، و این در مواردی است که علت دارای دو جزء باشد. ' آمدی ' و ' ابن حاجب ' این تعریف را ' نقض مکسور ' نامیده‌اند.
نیز ر.ک:نقض مکسور.
پانوشت
منابع
- اصول الفقه جلد 4 : صفحه (136-137)
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه کسر ( اصول فقه ) به زیرصفحه کسر ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.