حدیث رفع ( اصول فقه )

توضیح مفهومی

حدیث رفع ( اصول فقه ) : حدیث دلالت کننده بر برائت شرعی؛ رُفع عن امّتی تسعة اشیاء…

حدیث رفع، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی، به آن استدلال شده است. در این حدیث پیامبر (ص) می‌فرماید: ' رُفع عن امّتی تسعة اشیاء: الخطأ و النسیان و ما اکرهوا علیه و ما لا یعلمون و ما لا یطیقون و ما اضطروا الیه و ما استکرهوا علیه والطیرة و الوسوسة فی التفکر فی الخلق و الحسد ما لم یظهر بلسان أو یَدٍ؛ از امت من نه چیز برداشته شده است: اشتباه، فراموشی، آن چه که به آن اکراه شوند، آن چه را که توانایی انجام دادنش را ندارند، آن چه به آن مضطر شوند، حسد، فال بد زدن و اندیشه‌های وسوسه انگیز درباره خلقت و آفرینش، تا زمانی که بر زبان جاری نشود ' .

درباره این حدیث، در کتاب‌های اصولی بحث‌های مفصلی به میان آمده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

1. بعضی سند این حدیث را صحیح دانسته و برخی در آن خدشه نموده‌اند؛ ولی چون این حدیث، در میان اصحاب شهرت دارد و به آن عمل می‌شود نیازی به بحث سندی ندارد.

2. مفاد حدیث رفع در ' ما لا یعلمون ' رفع ظاهری است نه واقعی، پس در شبهه وجوبی و تحریمی، الزام (وجوب و حرمت) به حسب ظاهر برداشته می‌شود، اما در عالم واقع، حکم واقعی در جای خود محفوظ است (زیرا در غیر این صورت، لازمه آن تصویب باطل است) .

3. آیا حدیث رفع، شبهات موضوعی را در برمی گیرد یا شبهات حکمی را و یا هر دو را؟ معتقدان به دیدگاه اول می‌گویند: چون در ' ما استکرهوا و ما اضطروا و ما لا یطیقون ' مراد از ' ما ' فعل خارجی است و این عناوین بر احکام شرعی عارض نمی‌شود، وحدت سیاق اقتضا می‌کند که در ' ما لا یعلمون ' نیز مراد فعل خارجی باشد و فقط در شبهه موضوعی جاری گردد. گروه دوم، به این استدلال پاسخ هایی داده‌اند، از جمله این که مراد از ' مای موصوله ' جامع بین شبهات موضوعی و حکمی است.

منابع

1. منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 38
2. فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 344
3. فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 336
4. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 81
5. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 38
6. سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (40-185)
7. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

اخبار برائت

وابسته

جامع بین شبهه حکمی وموضوعی، دفع، رفع، رفع تشریعی، رفع تکوینی، رفع خطا، رفع موضوع، رفع نسیان

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حدیث رفع ( اصول فقه ) به زیرصفحه حدیث رفع ( اصول فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 119
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 165، 169، 172، 174، 175، 176، 177، 178، 179، 290
• اصول الاستنباط : صفحه 211، 225
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 132، 459
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 15
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 484
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 128
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2 : صفحه 328
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 98، 111، 115، 121، 125، 134، 138
• الفوائد الحائریة : صفحه 427
• القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 193، 194
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 3 : صفحه 172
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 252
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 341، 342، 344، 345، 348، 351، 352، 354، 355، 356، 357، 358، 359، 362، 363، 365، 366، 367، 573
• المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 35، 38، 40، 42، 428
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 35، 36، 37، 38، 39، 40، 41، 42، 43، 44، 45
• انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : صفحه 33
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 40، 42، 44، 46، 49، 58
• تخریج الفروع علی الاصول جلد 5 : صفحه 40
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 128، 130
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 146، 147، 152، 155، 156، 158، 160، 164، 166، 167، 168، 368
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 225، 228، 326، 329
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 328، 332، 333
• سیری کامل در اصول فقه جلد 11 : صفحه (40-185)
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 258، 261
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 320، 324
• فرائد الاصول جلد 2 : صفحه 485
• فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 81
• فوائد الاصول جلد 3 : صفحه 336، 337، 341، 342، 344، 345، 348، 351، 353، 356، 359، 361
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 221، 222، 223، 224، 227
• کفایة الاصول : صفحه 386، 416
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 249
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 336
• مصباح الاصول جلد 2 : صفحه 257، 258، 259، 260، 263، 265، 266، 269، 461
• منتقی الاصول جلد 4 : صفحه 382، 383، 384، 386، 390، 395، 402، 403، 404، 405، 406، 407، 410، 414، 416، 417، 418
• منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 210، 263، 268، 279
• منهاج الاصول جلد 4 : صفحه 38
• نهایة الاصول : صفحه 583، 587، 589
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 249
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 209، 215، 425
• وسائل الشیعه جلد 11 : صفحه 295