مقسمٌعلیه تقدیری
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
مقسمٌعلیه تقدیری : «جواب قسم» محذوف به قرینه
مقسمٌعلیه یا جواب قسم، گاهی حذف می‌شود؛ که به آن «مقسمٌعلیه تقدیری» می‌گویند. جواب قسم در صورتی حذف می‌شود که مقسمٌ‌به بر جواب قسم محذوف دلالت کند؛ مانند:
1. «ص وَالْقُرْآنِ ذِی الذِّکْرِ»؛ «قسم به قرآن صاحب مقام ذکر» (ص// 1) که جواب قسم تقدیری چنین است: «إنّ القرآن لَحَقٌّ». این‌جا مقسمٌ‌به «قرآن» و صفت آن «ذوالذکر» است که این صفت، متضمن تذکار بودن قرآن برای بندگان، و شرف و عظمت آن است و همه این‌ها بر مقسمٌعلیه محذوف دلالت دارند؛ یعنی نشان‌دهنده این است که قرآن از ناحیه خداوند بوده است و چیزی بافته شده و کذب نیست.
2. «قَالَ أَلَیْسَ هَذَا بِالْحَقِّ قَالُواْ بَلَی وَرَبِّنَا»؛ گفت آیا عذاب قیامت حق نبود؟ جواب دهند: قسم به پروردگارمان (حق بود) » (انعام// 30) که جواب قسم تقدیری چنین است: «بلی و ربِّنا انّه الحقّ».
نیز ر.ک:مقسمٌعلیه صریح.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 4 : صفحه (58-59)
- ظاهرة القسم فی القرآن الکریم : صفحه (73-74)
- سوگندهای قرآن (پایان نامه) : صفحه 260
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «مقسمٌعلیه تقدیری» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید: