امر انحلالی
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
امر انحلالی : امر منحل شده به تعداد اجزای مرکب یا افراد کلّی مأمورٌ به
امر انحلالی، امری است که به یک انشا از مولا صادر می‌شود، اما در نزد عرف و عقل، به اعتبار کلی بودن موضوع و یا مرکب بودن آن، به اوامری مستقل و متعدد منحل می‌گردد.
توضیح:
احکام تکلیفی به دو اعتبار به احکام مستقل دیگری انحلال پیدا می‌کند:
1. گاهی امر به موضوعی کلی تعلق می‌گیرد که در خارج دارای افراد می‌باشد، در این صورت، در نزد عقل و عرف، این حکم به تعداد افراد خارجی ماهیت، به احکام مستقل منحل می‌گردد، مانند: امر مولا به اکرام علما (اکرم العلما) که هر چند یک امر است، اما در نزد عرف و عقل، حکم وجوب اکرام به تعداد افراد عالم، تحقق می‌یابد، مثل آن که برای هر یک، حکمی جداگانه انشا شده باشد. از آن جا که عموم ' العلما ' استغراقی است، هر یک از این احکام، امتثال و مخالفت مخصوص به خود را دارد؛ یعنی اگر تعداد افراد عالم صد نفر باشند و مکلف هر صد نفر را اکرام کند، صد ثواب برای او نوشته می‌شود و اگر هر یک را مخالفت کند، به سبب آن، استحقاق عقوبت پیدا می‌کند.
2. گاهی امر به ماهیتی تعلق می‌گیرد که مرکب از اجزا می‌باشد؛ در این مورد نیز وجوب، از کل به هر یک از اجزا سرایت می‌کند؛ برای مثال، اگر مولا به انجام نماز امر کند (صلّ) و نماز دارای ده جزء (سوره، رکوع، سجده، قیام و…) باشد، به تعداد این اجزا، حکم وجوب، محقق می‌گردد.
نکته:
احکام وضعی نیز به اعتبار کلی یا مرکب بودن موضوع، منحل می‌شود.
منابع
- اصطلاحات الاصول : صفحه 84
- فوائد الاصول جلد 1,2 : صفحه 241
- فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 131
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «امر انحلالی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه امر انحلالی به زیرصفحه امر انحلالی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.