آیه خُمس
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه خُمس : آیه 41 انفال، در باره خمس
آیه 41 سوره انفال «آیه خمس» نام دارد: «وَاعْلَمُواْ أَنَّمَا غَنِمْتُم مِّن شَیْءٍ فَأَنَّ لِلّهِ خُمُسَهُ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ إِن کُنتُمْ آمَنتُمْ بِاللّهِ...»؛ «و بدانید که هر چیزی را به غنیمت گرفتید یک پنجم آن برای خدا و پیامبر و برای خویشاوندان (او) و یتیمان و بینوایان و در راهماندگان است اگر به خدا ایمان آوردهاید…».
در باره این آیه، سه موضوع مهم قابل طرح است: 1. مراد از غنیمت چیست؟ 2. مصداق ذی‌القربی چه کسانی هستند؟ 3. سهام خمس چند قسم است؟
اهل‌سنّت غنیمت را مختص به غنائم جنگی‌ای می‌دانند که مسلمانان با جنگ از کفار به دست می‌آورند؛ اما امامیه غنیمت را اعمّ از غنائم جنگی و معادن و گنج‌ها و سودهای حاصل از تجارت و زراعت و صنعت، افزون بر خرج سالیانه و آن‌چه از ژرف‌کاوی دریاها بدست می‌آید و… می‌داند.
به عقیده شیعه (فقهای امامیه) مراد از ذی‌القربی، ائمه معصوم (ع) هستند؛ اما اهل‌سنّت در مصداق ذی‌القربی اختلاف دارند که آیا مراد فقط بنی‌هاشم است، یا به اضافه بنی‌عبدالمطلب، یا تمام قریش، یا کسانی که صدقه بر آنان حرام است و….
برخی گفته‌اند: این آیه ناسخ آیه انفال (آیه اول سوره انفال) است؛ اما علمای امامیه این قول را نمی‌پذیرند.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه (171-185)
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 89
- التفسیر الکبیر جلد 15 : صفحه (164-166)
- التفسیر الکاشف جلد 3 : صفحه 481
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیه خُمس» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه خُمس به زیرصفحه آیه خُمس/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 76
- الایمان و الکفر فی الکتاب و السنة جلد 1 : صفحه 248
- التفسیر الکاشف جلد 3 : صفحه 481
- التفسیر الکبیر جلد 15 : صفحه (164-166)
- التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 352
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 89
- تفسیر نمونه جلد 4 : صفحه (171-185)
- مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 30
- نیل الخیرات فی القراءات العشرة جلد 9 : صفحه 89