آیه جوف
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه جوف : آیه ادعاییِ مدّعیان نسخ تلاوت
مدعیان نسخ تلاوت با استناد به برخی از روایات مجعول و ضعیف، معتقدند در قرآن آیه‌ای به نام 'آیه جوف' بوده و نسخ شده، و آن آیه این است: 'لو کان لابن آدم وادیان من مال لابتغی وادیاً ثالثاً و لا یملأ جوف ابن آدم إلّا التراب؛ اگر آدمی را دو دشت پر از مال بود، در پی دشت سوم می‌رفت؛ و درون آدمی را تنها خاک پر می‌کند'. ابوموسی اشعری حدود سیصد تن از قاریان بصره را جمع کرد و گفت: در گذشته سوره‌ای از قرآن می‌خواندیم که به اندازه سوره برائت بود؛ ولی اینک این سوره را فراموش کرده‌ایم و تنها از آن سوره این آیه را به خاطر دارم: 'ولو کان للانسان وادیان… '.
علمای اسلامی این نظریه را صحیح ندانسته و به شدت آن را نقد کرده و ادله‌ای را نیز بر ردّ آن آورده‌اند؛ مانند:
1. این عبارات (آیه جوف) هیچ هماهنگی و همسانی با اسلوب قرآنی ندارد و بویی از روح بلاغی قرآن نبرده است.
2. عده‌ای این عبارت را به عنوان حدیث از پیامبر (ص) نقل کرده‌اند، نه به عنوان قرآن.
3. چطور شد که هیچ یک از صحابه، با آن مقام علمی و فقاهتی خود، این عبارت را نقل نکرده و به خاطر نسپرده‌اند، و تنها ابوموسی اشعری آن را حفظ کرده است؟ ! چرا کاتبان وحی و پیامبر (ص) آن را ثبت نکرده‌اند؟ و اساساً این آیه و آیاتی از این قبیل نمی‌بایست نسخ گردند؛ زیرا نسخ در احکام است، نه در حقایق و مسائل تاریخی و مانند آن.
4. با توجه به اهتمام مسلمانان صدر اول به حفظ قرآن، چگونه ممکن است سوره‌ای به اندازه سوره برائت به طور کامل از خاطر همه صحابه برود و فقط حفظ یک آیه آن هم در ذهن یک نفر، آن هم ابوموسی اشعری باقی بماند؟.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 2 : صفحه (36-37)
- حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه (259-262)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 83
- البیان فی تفسیر القرآن : صفحه 222
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه جوف به زیرصفحه آیه جوف/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.