آیه انفال (علوم قرآنی )
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیه انفال ( علوم قرآنی ) : آیه نخست سوره انفال، در باره اموال فاقد مالک خصوصی
به آیه نخست سوره انفال 'آیه انفال' می‌گویند: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأَنفَالِ قُلِ الأَنفَالُ لِلّهِ وَالرَّسُولِ...»؛ «(ای پیامبر) از تو در باره غنایم جنگی میپرسند بگو غنایم جنگی اختصاص به خدا و فرستاده (او) دارد».
'انفال' در اصل از ماده 'نفل' به معنای زیادی است. به اموال فاقد مالک مشخص، به این جهت 'انفال' گفته شده که اضافه بر اموال دارای صاحبان مشخص است که به دست جنگجویان می‌افتد. یا به این جهت که جنگجویان برای پیروزی بر دشمن می‌جنگند، نه برای غنیمت. بنابراین، غنیمت یک امر اضافی است.
گرچه آیه انفال پس از جنگ بدر در باره غنائم جنگی وارد شده است، ولی مفهوم آن یک حکم کلی و عمومی است و تمام اموال اضافی (آن‌چه مالک خصوصی ندارد) را شامل می‌شود و به اصطلاح علم اصول، مورد، مخصِّص آیه نیست.
در حدیثی معتبر از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) انفال این گونه تعریف شده است: 1. اموالی که از دارالحرب بدون جنگ گرفته می‌شود؛ 2. سرزمینی که اهلش آن را ترک و از آن هجرت کردند (و آن 'فییء' نامیده می‌شود) ؛ 3. میراث کسی که وارثی نداشته باشد؛ 4. سرزمین و اموالی که پادشاهان به این و آن می‌بخشیدند (در صورتی که صاحب آن شناخته نشود) ؛ 5. بیشه‌زارها، جنگل‌ها، درّه‌ها و سرزمین‌های موات که همه این‌ها از آنِ خدا و پیامبر (ص) و جانشین او است که در راه مصالح عمومی مصرف خواهد کرد.
برخی گفته‌اند این آیه با آیه غنیمت و خمس (انفال//41) نسخ شد، اما این قول باطل است؛ زیرا انفال غیر از غنیمت است.
منابع
- تفسیر نمونه جلد 7 : صفحه 79
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 76
- المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : صفحه 5
- التفسیر الکبیر جلد 15 : صفحه 113
اصطلاح‌نامه
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیه انفال (علوم قرآنی ) به زیرصفحه آیه انفال (علوم قرآنی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.