آیات مکّی مدنی الحکم
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیات مکّی مدنی الحکم : آیات نازل شده در مکه با ملاک‌های آیات مدنی
به آیاتی که بر پایه معیار مکانی نزول، مکی، و به لحاظ ملاک زمانی نزول، مدنی شمرده می‌شوند، به سبب جمع بین این دو معیار، 'مکی مدنی‌الحکم' گفته می‌شود؛ مانند:
1. آیه 13 سوره حجرات: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاکُم مِّن ذَکَرٍ وَأُنثَی وَجَعَلْنَاکُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا…». این آیه در مکه و در جریان فتح آن شهر نازل شده و به لحاظ معیار مکانی نزول، مکی است (چون در مکه نازل شد) ؛ ولی به لحاظ معیار زمانی نزول، چون پس از هجرت و در سال هشتم نازل شده است؛ و همچنین خطاب به 'یا ایها الناس' که نسبت به مردم مکه و مدینه مساوی است مدنی محسوب می‌شود؛ هر چند برخی مانند این نوع خطاب را از ویژگی‌های سوره‌ها و آیات مکی می‌دانند.
2. آیه 3 سوره مائده: «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الإِسْلاَمَ دِینًا…». این آیه نیز در مکه و در مراسم حجة‌الوداع نازل شد که از نظر معیار مکانی، مکی، و از جهت معیار زمانی، مدنی به شمار می‌آید؛ زیرا محتوای آن، که بر حکم خلافت و جانشینی امیرمؤمنان علی (ع) و نیز بیان حکم فقهی 'اضطرار' دلالت می‌کند، ویژگی‌های آیات مدنی را دارد.
3. 58 سوره نساء: «إِنَّ اللّهَ یَأْمُرُکُمْ أَن تُؤدُّواْ الأَمَانَاتِ إِلَی أَهْلِهَا وَإِذَا حَکَمْتُم بَیْنَ النَّاسِ أَن تَحْکُمُواْ بِالْعَدْلِ…». این آیه نیز در سال فتح مکه و در داخل کعبه نازل شده است.
منابع
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : صفحه 196
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه (70-71)
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : صفحه 36
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 168
- مجله رسالة القرآن (فصلنامه) جلد 12 : صفحه (43-44)
- تاریخ قرآن : صفحه 614
اصطلاح‌نامه
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات مکّی مدنی الحکم به زیرصفحه آیات مکّی مدنی الحکم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.