آیات عام
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
آیات عام : آیات دربرگیرنده تمام افراد
'عام' لفظی است که تمام افراد و مصادیق را (بدون حصر کمّی و عددی) شامل شود. عام در قرآن کریم به صیغه‌های گوناگونی آمده که مهم‌ترین موارد آن به شرح ذیل است:
1. اسم جنس معرف به 'الـ' استغراقی: «وَالسَّارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُواْ أَیْدِیَهُمَا» (مائده// 38) . در این آیه 'السارق' و 'السارقة' عام هستند.
2. اسم جنس معرّف به اضافه: «... فَلْیَحْذَرِ الَّذِینَ یُخَالِفُونَ عَنْ أَمْرِهِ...» (نور// 63) . در این آیه، مقصود تمام اوامر الهی است.
3. جمع معرّف به 'الـ': «إِنَّ الْمُسْلِمِینَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ...» (احزاب// 35) .
4. جمع معرّف به اضافه: «... فَقَاتِلُواْ أَئِمَّةَ الْکُفْرِ إِنَّهُمْ لاَ أَیْمَانَ لَهُمْ...» (توبه// 12) .
و نیز الفاظ کلّ، جمیع، اجمع، کافّه، مَن شرطیه، نکره در سیاق نفی و…
بنابراین آیاتی که مفادشان عمومیت داشته و شامل تمام افراد و مصادیق خود باشد 'آیات عام' نامیده می‌شوند؛ مانند: 'یا ایها الناس'؛ 'یا أیّها الذین آمنوا'؛ 'إنّ الله یحبّ الصابرین'؛ 'إنّ الله یحبّ المحسنین' و….
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه (48-52)