قاعده استحقاق عقاب بر قبیح
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
قاعده استحقاق عقاب بر قبیح : حکم عقل به استحقاق عقاب بر معصیت
قاعده استحقاق عقاب بر قبیح، قاعده‌ای عقلی است؛ به این بیان که وقتی عقل، رابطه خدا و بنده را بررسی می‌نماید ـ و می‌بیند هستی بنده از او است ـ حکم می‌کند که بنده باید رسم عبودیت را به جا آورد. در جایی که مولا از راه فرستادن پیامبران و کتاب‌های آسمانی و اعطای حجت باطنی (عقل) راه را به بنده نشان داده است، وظیفه او، وجوب اطاعت بوده و معصیت و سرپیچی وی قبیح و موجب استحقاق عقاب می‌گردد، زیرا خروج از رسم عبودیت نشانه جرأت بر مولا است.
نکته:
در این که ملاک در حکم عقل به استحقاق عقاب، ارتکاب قبیح واقعی است یا ارتکاب چیزی است که عبد به قبح آن علم دارد، هر چند در واقع قبیح نباشد، اختلاف وجود دارد و ثمره این دو نظر، در قاعده تجرّی روشن می‌گردد.
نیز ر.ک:تجرّی.
منابع
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 239
- جلد 3 : صفحه 49
- فرهنگ نامه اصول فقه