قسم به فرشتگان

توضیح مفهومی

قسم به فرشتگان : یکی از موارد قسم در قرآن

در آغاز سوره‌های صافات، مرسلات، نازعات و ذاریات به ملائکه، همراه با ذکر صفات آن‌ها سوگند یاد شده است:

1. «وَالصَّافَّاتِ صَفًّا ** فَالزَّاجِرَاتِ زَجْرًا ** فَالتَّالِیَاتِ ذِکْرًا ** إِنَّ إِلَهَکُمْ لَوَاحِدٌ»؛ «سوگند به فرشتگان صف در صف، و به بازدارندگان (از معاصی) ، و به خوانندگان ذکر (قرآن و کتاب‌های آسمانی) ، که خدای شما یگانه است» (صافات// 1 - 4) .

در تفسیر این آیات بین مفسران اختلاف است. قول مشهور آن است که مقصود، آن دسته از فرشتگانند که به فرمان خدا صف‌آرایی کرده، از مداخله شیطان در امر وحی مانع می‌شدند و وحی را بر پیامبر می‌خواندند.

2. «وَالْمُرْسَلَاتِ عُرْفًا ** فَالْعَاصِفَاتِ عَصْفًا ** وَالنَّاشِرَاتِ نَشْرًا ** فَالْفَارِقَاتِ فَرْقًا ** فَالْمُلْقِیَاتِ ذِکْرًا ** عُذْرًا أَوْ نُذْرًا ** إِنَّمَا تُوعَدُونَ لَوَاقِعٌ»؛ «سوگند به فرشتگانی که از پی هم فرستاده شدند؛ سوگند به فرشتگانی که به سرعت تندباد به انجام حکم حق می‌شتابند؛ سوگند به آن‌ها که وحی حق الهی را نیکو پخش می‌کنند؛ سوگند به آنان که ذکر را القا می‌کنند تا عذر و حجت برای نیکان، و بیم و تهدید برای بدکاران شود، آن‌چه به شما وعده داده‌اند، حق است» (مرسلات // 1 - 7) .

چهار نظریه درباره آیات فوق اظهار شده است:

أ. مقصود بادها است؛ ب. پیامبرانند که این وظایف را انجام می‌دهند؛ ج. فرشتگانند که از جانب خداوند مأموریت انجام این کارها را دارند؛ د. فرشتگان وحی.

3. «وَالنَّازِعَاتِ غَرْقًا ** وَالنَّاشِطَاتِ نَشْطًا ** وَالسَّابِحَاتِ سَبْحًا ** فَالسَّابِقَاتِ سَبْقًا ** فَالْمُدَبِّرَاتِ أَمْرًا»؛ «سوگند به فرشتگانی که در گرفتن جان (کافران) به سختی کوشند؛ سوگند به فرشتگانی که جان (مؤمنان) را به نرمی گیرند؛ سوگند به فرشتگانی که شناکنان هبوط کنند و سوگند به فرشتگان پیشتاز و به فرشتگانی که کار سازند» (نازعات// 1 - 5) .

در باره آیات فوق چهار تفسیر بیان شده است:

أ. مجاهدان؛ ب. ارواح نیکان و پاکان؛ ج. ستارگان؛ د. فرشتگان.

بیشتر مفسران نظریه چهارم را برگزیده‌اند؛ از جمله علامه طباطبایی (ره) می‌گوید: این صفات قابلیت انطباق با فرشتگان را دارد و این آیات شباهت زیادی با آیات آغاز سوره صافات و مرسلات دارند؛ با این تفاوت که آن دو سوره فقط به فرشتگان وحی سوگند یاد کرده است؛ ولی در این آیات به مطلق فرشتگان سوگند یاد شده است.

4. «وَالذَّارِیَاتِ ذَرْوًا ** فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا ** فَالْجَارِیَاتِ یُسْرًا ** فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا»؛ «سوگند به بادهای ذره‏افشان و ابرهای گرانبار و سبک سَیران و سوگند به فرشتگان تقسیمگر کار» (ذاریات// 1-4) .

در باره تفسیر این آیات، میان مفسران اختلاف است؛ برخی آن را ادامه سوگندهای قبلی می‌دانند که در باره سوگند به باد است؛ اما بیشتر مفسران، این آیات را در باره فرشتگان دانسته‌اند.

مؤید این تفسیر، روایتی از امام علی (ع) است که ابن‌کوّاء از آن حضرت در باره مقصود از چهار آیه اول سوره ذاریات پرسید. حضرت علی (ع) یک یک را بیان فرمود و در باره «فَالْمُقَسِّمَاتِ أَمْرًا» فرمود: مقصود فرشتگان است.

منابع

1. سوگندهای قرآنی : صفحه (72-80)
2. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه 179
3. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه (145-147)
4. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 121
5. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 9 : صفحه 152
6. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 10 : صفحه 415
7. التفسیر الکبیر جلد 31 : صفحه 27

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «قسم به فرشتگان» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

قسم به اوصاف ملائکه، قسم به ملائکه ( علوم قرآنی )

اعم

قسم به مخلوقات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه قسم به فرشتگان به زیرصفحه قسم به فرشتگان/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 3 : صفحه 42، 43
• البرهان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 48
• التفسیر الکبیر جلد 31 : صفحه 27
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 17 : صفحه 121
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 20 : صفحه (145-147)، 179
• سوگندهای قرآنی : صفحه (72-80)
• قرآن و آخرین پیامبر : صفحه 237
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 10 : صفحه 415
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 9 : صفحه 152