ابتدائیت خط

توضیح مفهومی

ابتدائیت خط : ابتدایی بودن خط عربی، عامل اختلاف قرائت‌ها

یکی از عواملی که در بروز اختلاف قرائت‌ها مؤثر بوده، ابتدایی بودن خط عربی است. خط نزد عربِ آن روز در مراحل ابتدایی خود بود؛ از این رو، اصول استواری نداشت و مردم عرب، فنون خط و رسم و روش نوشتن صحیح را نمی‌دانستند؛ مثلاً بسیاری از کلمات را به قیاس تلفظ می‌نوشتند، و هنوز آثاری از آن در رسم‌الخط کنونی باقی است. یا کلمه را به شکلی می‌نوشتند که به چند وجه قابل خواندن بود؛ مثلاً «ن» آخر را به شکل «ر»، «و» را به شکل «ی»، «م» آخر را به شکل «و»، «د» را به صورت «ک» کوفی، و «ع» وسط را به شکل «‌ه» می‌نوشتند.

گاهی هم حرف یک کلمه را جدا از آن کلمه می‌نگاشتند؛ مثلاً «ی» را از کلمه جدا می‌کردند؛ مانند: «یستحی‌ی» و «نحی‌ی»؛ یا «ی» را حذف می‌کردند؛ چنان‌که «ایلافهم» به شکل «الافهم» نوشته می‌شد که برای قاریان ایجاد اشکال می‌کرد؛ لذا برخی مانند ابوجعفر یزید بن قعقاع مخزومی مدنی (م 130 ق) از قرّاء عشره آن را همان طور که نوشته شده بود بدون «ی» می‌خواندند.

گاهی «تنوین» را در کلمه به شکل «نون» می‌نوشتند؛ مثلاً «لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِیَةِ» (علق// 15) به صورت «لنسفعن… » نوشته می‌شد. گاهی «و» و «ی» بدون هیچ علت معقولی حذف می‌شد که یکی از مهم‌ترین عوامل ابهام و اشکال در قرائت بلکه در تفسیر به شمار می‌آید.

منابع

1. التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 13
2. مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 1 : صفحه 544

اصطلاح‌نامه

اعم

اسباب اختلاف قرائات

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه ابتدائیت خط به زیرصفحه ابتدائیت خط/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• آموزش علوم قرآن جلد 2 : صفحه 16
• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 9، 13
• مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 1 : صفحه 544