مندوحه

توضیح مفهومی

مندوحه : قدرت بر امتثال تکلیف در ضمن فرد مباح

مندوحه، به معنای قدرت و توانایی مکلف در ادای مأموربه در ضمن فرد مباح است؛ یعنی مکلف ناگزیر نیست مأمورٌ به را در ضمن فرد حرام به جا آورد.

توضیح:

برخی از اصولی‌ها قید ' مندوحه ' را به عنوان مسئله اجتماع امر و نهی افزوده‌اند (اجتماع الامر و النهی مع المندوحة) و معتقدند نزاع درباره جواز اجتماع امر و نهی یا امتناع آن دو در جایی تصور دارد که مکلف اختیار داشته باشد مأمورٌ به را هم در ضمن فرد مباح و هم در ضمن فرد حرام انجام دهد.

برای نمونه، در مثال نماز در خانه غصبی ـ که امر به نماز و نهی از غصب متوجه مکلف شده است ـ محل نزاع آن جایی است که مکلف می‌تواند نماز را هم در مکان مباح و هم در مکان غصبی بخواند، اما با انتخاب بد خویش، در مکان غصبی می‌خواند؛ ولی در جایی که وی ناچار است نماز را در مکان غصبی بخواند، بحث اجتماع امر و نهی پیش نمی‌آید، زیرا نمونه‌ای از تکلیف به محال است و حتی کسانی که نظریه جواز اجتماع را پذیرفته‌اند آن را نپسندیده‌اند.

مرحوم ' آخوند ' در ' کفایة ' در پاسخ این گروه می‌گوید: وجود و عدم مندوحه هیچ تأثیری در بحث ندارد، زیرا جواز به معنای امکان است و قائل به جواز معتقد است نفس اجتماع دو تکلیف از نظر عقلی محال نیست بلکه ممکن است، چه در خارج مندوحه باشد و چه نباشد.

به بیان دیگر، بحث اجتماع امر و نهی، در مقام ثبوت و این که آیا نفس چنین تکلیفی امکان دارد یا ندارد، مطرح است اما مندوحه داشتن یا نداشتن، مربوط به مقام اثبات تکلیف و امتثال آن است.

منابع

1. شرح اصول فقه جلد 2 : صفحه 268
2. سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه 500
3. ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 29
4. جلد 2 : صفحه 231
5. کفایة الاصول : صفحه 187
6. انوار الاصول جلد 1 : صفحه 545
7. اصول الفقه جلد 1 : صفحه 295
8. مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 2 : صفحه 113
9. دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (276-278)
10. مقالات اصولی : صفحه 100
11. آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 236
12. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «مندوحه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

قید مندوحه

اعم

شرایط اجتماع امر و نهی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه مندوحه به زیرصفحه مندوحه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 2 : صفحه 231
• آراؤنا فی اصول الفقه جلد 1 : صفحه 236
• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 370
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه 265، 295، 309
• المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 180، 182
• المحکم فی اصول الفقه جلد 2 : صفحه 397، 407
• انوار الاصول جلد 1 : صفحه 545، 546، 547، 548، 549
• ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 29
• تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 90، 380، 387
• حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 356
• دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه (276-278)، (277-278)
• سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : صفحه 500
• شرح اصول فقه جلد 2 : صفحه 268
• علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 130، 131
• فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 397، 398، 441، 442
• کفایة الاصول : صفحه 187، 197
• محاضرات فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 174، 188، 355، 364
• مقالات اصولی : صفحه 100
• مناهج الوصول الی علم الاصول جلد 2 : صفحه 113، 114
• منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 24، 25
• نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 436