حجیت مفهوم

توضیح مفهومی

حجیت مفهوم : مفهوم داشتن ـ یا نداشتن ـ هر یک از انواع قضایا

حجیت مفهوم، به معنای اعتبار مفهوم قضایا (در مقابل منطوق آن) برای گوینده و شنونده در محاورات عرفی و عقلایی و صحت استناد به آن است.

اصولیون درباره حجیت مفاهیم اختلاف دارند. این اختلاف در واقع یک اختلاف صغروی است نه کبروی، چون اختلاف آنها به این برمی گردد که آیا قضایا دارای مفهوم هستند یا نه، ولی پس از اثبات مفهوم برای قضایا، در کبری که حجیت مفهوم باشد، اختلافی بین اصولیون وجود ندارد، چون همه به اتفاق چنین مفهومی را حجت می‌دانند.

برای مثال، وقتی مولا در یک قضیه شرطی می‌گوید: ' اذا سلّم زید أکرمه ' اصولیون اختلاف دارند که آیا این جمله مفهوم دارد یا ندارد، ولی بعد از اثبات وجود مفهوم برای آن، درباره حجیت آن اختلافی ندارند.

اصولیون در بحث مفهوم دو مبنای متفاوت دارند:

1. مبنای قدما در بحث مفهوم این است که دلالت قضایا بر مفهوم، بر دو اصل عقلایی بنا شده است: الف ـ مولا و متکلم، عاقل، متوجه، مختار و مرید است؛ ب ـ کلام خود را به منظور تفهیم معنا با غرض و هدف خاصی القا می‌نماید؛ بنا بر این، هنگامی که کلامی از این متکلم عاقل و مختار صادر می‌شود، مثل: ' إن جائک زید فاکرمه ' که میان وجوب اکرام زید و آمدن او رابطه برقرار می‌کند، عقلا حکم می‌کنند که متکلم با اراده و آگاهی، کلام خویش را برای هدف و غرضی بیان کرده است، چون وی می‌توانست از اول بدون قید آوردن بگوید: ' اکرم زیدا ' یا می‌توانست قیدهای دیگری را نیز اضافه کند و بگوید: ' ان جائک زید و سلم علیک و اکرمک، اکرمه '، همین که بدون قید نیاورد یا قید اضافی نیاورد و یا قیدی غیر از قید مجیء نیاورد، دلیل بر این است که آمدن زید در نزد وی در وجوب اکرام او مدخلیت دارد؛ یعنی اگر نیامد، وجوب اکرام ندارد.

2. مبنای متأخرین این است که دلالت قضایا بر مفهوم ناشی از علیت منحصره قید (جزا) برای مقید (شرط) است، به گونه‌ای که از وجود جزا، وجود شرط، و از عدم جزا، عدم شرط، لازم می‌آید.

منابع

1. جلد 2 : صفحه 362
2. جواهرالاصول : صفحه 136
3. شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 226
4. فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 326
5. اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 414
6. نهایة الاصول : صفحه 295
7. اصول فقه : صفحه 136
8. الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة جلد 5 : صفحه 59
9. سیری کامل در اصول فقه جلد 7 : صفحه 356
10. اصول الفقه جلد 1 : صفحه (112-113)
11. الموجز فی اصول الفقه : صفحه (147-148)
12. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

وابسته

مفاهیم ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه حجیت مفهوم به زیرصفحه حجیت مفهوم/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• جلد 2 : صفحه 362
• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 414
• اصطلاحات الاصول : صفحه 252
• اصول الفقه جلد 1 : صفحه (112-113)
• اصول فقه : صفحه 136
• الاصطلاحات الفقهیة فی الرسائل العملیة جلد 5 : صفحه 59
• الفوائد الحائریة : صفحه 109
• الموجز فی اصول الفقه : صفحه (147-148)
• الوافیة فی اصول الفقه : صفحه 235
• جواهرالاصول : صفحه 136
• سیری کامل در اصول فقه جلد 7 : صفحه 356
• شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 226
• فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : صفحه 326
• مجله پژوهشهای قرآنی جلد 4 : صفحه 183
• نهایة الاصول : صفحه 295