اجتهاد مطلق ( متجزی )

توضیح مفهومی

اجتهاد مطلق ( متجزی ) : توانایی استنباط هر حکم شرعی در هر باب فقهی

اجتهاد مطلق، مقابل اجتهاد متجزی و به معنای توانایی کامل استنباط احکام شرعی در تمام ابواب فقه می‌باشد. به مجتهدی که دارای چنین خصوصیتی است، مجتهد مطلق می‌گویند.

در کتاب ' کفایة الاصول ' آمده است:

' ینقسم الاجتهاد الی مطلق و تجزّ، فالاجتهاد المطلق هو ما یقتدر به علی استنباط الاحکام الفعلیة من امارة معتبرة او اصل معتبر عقلاً او نقلاً فی الموارد التی لم یظفر فیها بها… '.

در مورد امکان یا استحاله اجتهاد مطلق، دو دیدگاه وجود دارد:

أ. بعضی از اصولیون، به استحاله اجتهاد مطلق معتقد بوده و چنین استدلال نموده‌اند:

ا. اگر مراد از اجتهاد مطلق، استنباط تمام احکام شرعی باشد، امکان ندارد که بشر عادی بتواند تمام احکام مربوط به موضوعات گذشته و مستحدثه را استنباط نماید.

2. در صورتی که مراد از آن، استنباط بیشتر احکام باشد ـ نه همه آنها ـ با واقعیات خارجی سازگار نیست، زیرا در عمل مشاهده می‌شود که بعضی از اوقات، کسانی که دارای مراتب بالای علمی هستند، در مسئله‌ای تردید می‌نمایند و عباراتی از قبیل ' ان المسئلة بعد محل اشکال او محل تأمل ' به کار می‌برند، یا حکم به وجوب احتیاط می‌دهند.

ب. بعضی دیگر از اصولیون، اجتهاد مطلق را پذیرفته‌اند؛ آنها به اشکالات مطرح شده، چنین پاسخ داده‌اند:

1. منظور از اجتهاد مطلق، آمادگی اجتهاد در تمام ابواب فقه است، هر چند در عمل، شخص نتواند و یا عمر او کفاف ندهد که در تمام احکام شرعی اجتهاد نماید؛ همین که قادر به چنین کاری است، کفایت می‌کند.

در کتاب ' الاصول العامة للفقه المقارن ' آمده است:

' و قد فهموا من الاجتهاد المطلق، فیما یبدوا اعتبار فعلیة الاستنباط فیه و فعلیة الاستنباط لجمیع الاحکام ممتنعة بینما یری القائلون بامکان الاجتهاد المطلق: انه من قبیل الملکة التی توفر له القدرة علی استنباط الاحکام و هی غیر ممتنعة عادة… '.

2. تردید یا احتیاط مجتهدان در مسائل، از تقوای فقهی آنها حکایت می‌کند، زیرا ممکن است مسئله بسیار پیچیده باشد و بررسی آن احتیاج به وقت و تأمل بیشتری داشته باشد، یا مدارک و منابع کافی در اختیار مجتهد نباشد، و یا ادله‌ای که دلالت بر حکم آن مسئله می‌کند، دارای کمترین درجه حجیت باشد و فقیه به خاطر ورع بسیارش با این که می‌تواند رأی خود را بیان کند، احتیاط می‌نماید.

نیز ر.ک:مجتهد مطلق ( اصول فقه ).

منابع

1. الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 393
2. فرهنگ اصطلاحات اصولی : صفحه 14
3. الرسائل جلد 1 : صفحه 107
4. الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 132
5. انوار الاصول جلد 3 : صفحه 610
6. التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 227
7. التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 28
8. درر الفوائد : صفحه 691
9. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

اعم

اجتهاد ( عام )

وابسته

اجتهاد متجزی، مجتهد مطلق ( اصول فقه )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اجتهاد مطلق ( متجزی ) به زیرصفحه اجتهاد مطلق ( متجزی )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول الاستنباط : صفحه 315
• الاجتهاد اصوله و احکامه : صفحه 132
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 579، 582
• التنقیح فی شرح العروة الوثقی : صفحه 28، 227
• الرسائل جلد 1 : صفحه 107
• الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة : صفحه 393
• المحکم فی اصول الفقه جلد 6 : صفحه 296
• انوار الاصول جلد 3 : صفحه 610، 611
• بحوث فی الاصول جلد -3 : صفحه 5
• بحوث فی الاصول جلد 3 : صفحه 5
• تهذیب الاصول جلد 2 : صفحه 523
• حقایق الاصول جلد 2 : صفحه 602
• درر الفوائد : صفحه 691
• فرهنگ اصطلاحات اصولی : صفحه 14
• کفایة الاصول : صفحه (529-530)، 530
• مبانی حقوق اسلامی (مختلف الاصول) : صفحه 176
• نهایة الافکار جلد 4 جزء -2 : صفحه 218
• نهایة الافکار جلد 4-2 : صفحه 218
• نهایة الافکار : صفحه 4218