آیات انفسی (علوم قرآنی )

توضیح مفهومی

آیات انفسی ( علوم قرآنی ) : نشانه‌های وجود خداوند و اوصاف کمال وی در شگفتی‌های جسم و جان

'انفس' جمع 'نفس' در لغت به معنای ذات و روح است. در قرآن کریم واژه 'نفس' در این دو معنا و نیز به معنای تمایلات نفسانی به کار رفته است.

'آیات انفسی' یعنی این که دستگاه‌های مختلف روح و جسم انسان هر یک نشانه‌ای بر ذات و اوصاف کمال الهی است؛ یعنی از یک سو نظام حاکم بر ساختمان حیرت‌انگیز مغز و حرکات منظم قلب و عروق و بافت‌ها و استخوان‌ها و انعقاد نطفه و پرورش جنین در رحم مادران و امثال آن‌ها، و از سوی دیگر، اسرار و شگفتی‌های روح انسان، هر کدام کتابی از معرفت پروردگار و نشانه‌ای از وجود خداوند عالم، حکیم و قدرتمند است. بنابراین، آیات انفسی در قرآن کریم دربرگیرنده برهان حقانیت خداوند با توجه به شگفتی‌های جسم و جان آدمی است. این آیات در قرآن فراوانند. قرآن کریم می‌فرماید: «سَنُرِیهِمْ آیَاتِنَا فِی الْآفَاقِ وَفِی أَنفُسِهِمْ حَتَّی یَتَبَیَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ یَکْفِ بِرَبِّکَ أَنَّهُ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ شَهِیدٌ»؛ 'به زودی نشانه‏های خود را در افقها(ی گوناگون) و در دلهایشان بدیشان خواهیم نمود تا برایشان روشن گردد که او خود حق است آیا کافی نیست که پروردگارت خود شاهد هر چیزی است' (فصلت // 53) .

مفسران عامه و خاصه در تفسیر این آیه و توجیه دو واژه 'آفاق' و 'انفس' سخنانی گفته‌اند که به طور اختصار به معانی آیات انفسی اشاره می‌شود:

1. مقصود از آیات انفسی، کیفیت تکوین جنین در رحم و نحوه پدید آمدن اعضا و اندام‌های شگفت‌انگیز آن است.

2. اشاره به فتح مکه است.

3. اشاره به واقعه 'شقّ القمر' در مکه است.

4. به جنگ بدر اشاره دارد.

5. مقصود، وجود خود انسان و مراحل تکوین و تکامل او از انعقاد نطفه تا مرحله ادراک و تعقل است.

نیز ر.ک:آیات آفاقی.

منابع

1. لطایف البیان فی احکام و علوم قرآن جلد 17 : صفحه (404-405)
2. قاموس قرآن جلد 7 : صفحه (94-96)
3. تفسیر نمونه جلد 20 : صفحه (337-340)
4. تفسیر نمونه جلد 20 : صفحه (329-332)
5. منشور جاوید قرآن جلد 2 : صفحه (161-165)

اصطلاح‌نامه

وابسته

آیات، آیات آفاقی ( علوم قرآنی )

منابع

• الإلهیات علی هدی الکتاب و السُّنة و العقل جلد 1 : صفحه 92
• التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 55
• تفسیر نمونه جلد 20 : صفحه (329-332)، (332-329)، (337-340)، (340-337)
• ده مقاله پیرامون مبدأ و معاد : صفحه 132(2)
• قاموس قرآن جلد 7 : صفحه (94-96)، (96-94)
• لطایف البیان فی احکام و علوم قرآن جلد 17 : صفحه (404-405)، (405-404)
• منشور جاوید قرآن جلد 2 : صفحه (161-165)، (165-161)
• نبوت : صفحه 268(1)