میل به قرائت شاذ

توضیح مفهومی

میل به قرائت شاذ : یکی از اسباب پیداشدن قرائت‌های خلاف قاعده

یکی از علل پیداشدن قرائت‌های شاذ و خلاف قاعده، روحیه افراد غیر متعارفی بوده است که از طریق مخالفت با روش‌های معروف و مورد قبول همگان می‌خواستند شهرتی کسب کنند. عقده‌های روحی و روانی این افراد سبب شده است تا مقابل روش‌های شناخته شده به مخالفت آشکار برخیزند و آرای خود را به صورت اعتقادات شاذ و خلاف‌قاعده عرضه کنند. از جمله آنان، ابوبکر عطار، محمد بن حسن بن مقسم (265 - 355 ق) از قاریانی است که در علم نحو نیز دست داشت. وی علاقه‌مند بود بعضی از کلمات قرآن را بر خلاف اجماع اهل فن بخواند؛ در حالی که قرائت او نه مأخذی از طریق نقل داشت و نه وی از شیخ و استادی فراگرفته بود.

او در بسیاری از آیات قرآن، کلماتی را از نظر اشتقاق و ماده، برخلاف قرائت معروف قرائت می‌کرد؛ به طوری که آن کلمه فقط از نظر رسم‌الخط با آن‌چه در مصحف ضبط شده بود، منطبق بوده است؛ مثلاً کلمه «نجیّاً» از آیه 80 سوره یوسف را «نجباً» می‌خوانده است.

همچنین قرائت ابن‌شنبوذ با قرائت غیر مشهور و شاذ و خلاف قاعده موافق بود. او نماز را هماهنگ با آن‌چه در مصحف اُبَیّ بن کعب و مصحف ابن‌مسعود و آن‌چه در احادیث، صحیح دانسته شده است جایز می‌دانست؛ در حالی که جواز آن، میان فقها اختلافی است.

برخی با بررسی شرح‌حال قاریانی که به قرائت‌های نادر و خلاف قاعده روی آورده‌اند، چنین ادعا کرده‌اند که غالب آنان مردانی دانشمند و فاضل بوده‌اند که به نسبت موقعیت علمی خود مورد توجه قرار نگرفته و قدر آنان را نشناخته و افراد نالایق و ناشایسته را بر آنان مقدم داشته‌اند؛ در نتیجه، عقده‌های روانی، آنان را از سیر در مسیر متعارف بازداشته و به انحراف کشانده و سبب شده است تا آرایی بر خلاف قاعده اختیار کنند.

منابع

1. التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 37

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «میل به قرائت شاذ» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

شذوذ نفسی قراء

اعم

اسباب اختلاف قرائات

منابع

• التمهید فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 34، 37
• شناخت قرآن : صفحه 135