سوره ولایت

توضیح مفهومی

سوره ولایت : از سوره‌های جعلی و خیالی

از جمله نسبت‌های نادرست، ادعایی است که صاحب کتاب ~فصل‌الخطاب~ از کتاب ~دبستان المذاهب~ نقل کرده و آن را به شیعه نسبت داده است. صاحب ~دبستان‌المذاهب~ با تمسک به برخی شنیده‌های بی مدرک و بی اساس به شیعه نسبت می‌دهد که معتقد است سوزاندن مصاحف توسط عثمان باعث نابودی سوره‌های بسیاری شد که در مدح و فضیلت حضرت علی (ع) نازل شده بود. از آن جمله سوره‌ای به نام «ولایت» با 25 آیه ساختگی از برخی آیات و عبارات سست و رکیک است که چیزی جز تقلیدی ناشیانه و ناقص از قرآن نیست.

علمای متقدم شیعه از چنین سوره‌ای که درباره ولایت امیرمؤمنان علی (ع) باشد، سخن نگفته‌اند. نخستین کسی که این مطلب را در کتاب خود آورد، صاحب ~دبستان‌المذاهب~ است. محدث نوری این مجعولات را از ~دبستان‌المذاهب~ در کتاب ~فصل‌الخطاب~ آورده است.

به یقین، این عبارات از جعلیات غُلات است و همان‌گونه که محقق آشتیانی در ~بحرالفوائد~ آورده‌اند این عبارات از قرآن نیست و جملات آن بسیار معمولی است و هر آشنای به زبان عربی می‌تواند مانند آن را بیاورد. بنابراین، سوره «ولایت» سوره‌ای خیالی و جعلی است.

به لحاظ تاریخی منبع پیدایش مجعولاتی که به عنوان سوره به شیعه نسبت داده شده همچون 'سوره مجعول نورین ' و' سوره مجعول ولایت' چیزی جز کتاب دبستان مذاهب در قرن یازدهم قمری نیست، تا پیش از این کتاب هیچ منبع و مدرکی برای سوره نورین وجود ندارد، سوره ولایت نیز تنها در نسخه‌ای مجعول از قرآن که در قرن هفدهم میلادی نگاشته شده، می‌باشد و اثری از این دو سوره در هیچ کدام از منابع و مصادر شیعه از کتب اربعه متقدمه و متاخره و به ویژه کتاب هایی که مظان طرح این بحث است، یافت نمی‌شود، مانند: کتاب منسوب به سلیم بن قیس (در 90 ق) ، کتاب القراءات از احمد بن محمد سیاری (در 256 ق) ، و نیز تفسیر منسوب به علی بن ابراهیم قمی. همین طور در نگاشته‌های اهل سنت که تا پیش از قرن یازدهم متعرض باورهای شیعه درباره قرآن شده‌اند، مانند ابو الحسن اشعری و یا بر باورهای شیعه خرده گرفته و آنان را به تحریف قرآن متهم می‌کنند مانند: ابن حزم اندلسی (در 456 ق) ، میرزا مخدوم شیرازی، مطهر بن عبد الرحمن (هر دو در قرن دهم) و... وبالآخره آنان که در مقام دفاع از باورهای شیعه و پاسخگویی به این اتهام برآمده‌اند مانند: شیخ ابو جعفر صدوق (م 381 ق) ، شیخ مفید (م 413 ق) ، علم الهدی سید مرتضی (م 436 ق) ، شیخ طوسی (م 460 ق) ، شیخ طبرسی (م 548 ق) ، علی بن طاووس (م 664 ق) ، علامه حلی (م 726 ق) ، شیخ زین الدین عاملی بیاضی (م 877 ق) ، قاضی نور الله شوشتری (م 1019 ق) و... در هیچ کدام از این منابع و مدارک نامی از این دو سوره برای اثبات یا انکار نیست. همان طور که خود محدث نوری اذعان داشته اثری از این سوره در کتاب‌های شیعی نیافته است.

متاسفانه در نگاشته‌های سلفیان وهابی با استفاده از این جعلیات این تهمت به شیعه زده شده که در بین شیعه دو قرآن رواج دارد؛ یکی همین قرآن و دیگری قرآنی خاص پنهانی که در نزد خود شیعه است. سلسله جنبان این سخن سر سلسله آنان یعنی محمد بن عبد الوهاب (م 1206 ق) است.

کتاب دبستان مذاهب از نویسنده‌ای ناشناس است. طبق تفحص رضازاده ملک پژوهشگر کتاب و از آن چه از متن دبستان مذاهب به دست آورده، نویسنده وی در سال 1025 قمری به دنیا آمده و تا سال 1069 زنده بوده است. رضا زاده ملک پس از آن که نسبت کتاب دبستان مذاهب را به محمد محسن فانی کشمیری سست و با توجه به دلایل متعدد غیر واقعی می‌داند، به ذکر ادله و بررسی قراین و شواهد گوناگون می‌پردازد و از آن‌ها چنین نتیجه می‌گیرد: 'همه این قراین و شواهد کافی است تا از بن دندان معتقد شویم مؤلف دبستان مذاهب یکی از پیروان پروپا قرص آذر کیوان و آیین دساتیری است، آن هم معتقدی مورد احترام سایر آذر کیوانیان، و وی کسی جز موبد 'کیخسرو اسفندیار' فرزند آذر کیوان نیست'.

وی در ادامه بحث از انگیزه تالیف کتاب دبستان مذاهب پرده برداشته و نوشته است: 'مؤلف دبستان خود داعیه دار آیینی ساختگی و قلابی بوده و غرض اساسی اش- بدون آن که اظهار کند- سست کردن پایه‌های اعتقادی متدینین ادیان دیگر و کشاندن آن‌ها در جرگه معتقدان خود بوده است. از این رو مبلغی (تعدادی) از اسنادهای سست و بی پایه و مغرضانه از دهان مشتی مردم بنگی و چرسی بی فرهنگ نقل می‌کند'.

استعمارگران انگلیسی نیز برای اجرای غرض مؤلف دبستان مذاهب با وی همداستان شدند، چون کتاب دبستان مذاهب نخستین بار توسط انگلیسیان معرفی و به انگلیسی ترجمه شده است، چه این که نخستین چاپ فارسی این کتاب به وسیله 'ویلیام بیلی' سفیر انگلستان در هندوستان همزمان با تسلط کمپانی هند شرقی بر این منطقه صورت گرفته است. در نخستین شماره از مجله هایی که درباره منطقه آسیایی و جهان اسلام به چاپ رسیده متن این سوره را به عنوان سوره‌ای که شیعی است و از تحریف قرآن در باور شیعه حکایت دارد، منتشر کردند. همه این‌ها حکایت از غرض ورزی و اندیشه (تفرقه بینداز و حکومت کن) در اذهان این استعمارگران دارد، همان طور که همین استعمارگران در آن عصر، در ایران و هند به دین سازان بی مایه و شیادان دروغ پیشه کمک کردند تا افکارشان تحت عنوان بابیه و بهائیه رونق بگیرد و با ایجاد تفرقه و سست کردن پایه‌های اعتقادی مردم به چپاول و غارت اموالشان ادامه دهند. عبارت دبستان مذاهب درباره سوره نورین نیز بر انگیزه تالیف کتاب دبستان مذاهب مهر صحت می‌زند. مؤلف کتاب تحت عنوان: 'در ذکر مذهب اثنا عشریه' نوشته است:

'از ملا محمد معصوم ومحمد مؤمن تونی و ملا ابراهیم که در هزار و پنجاه و سه در لاهور بوده‌اند و از جمعی دیگر، آنچه نامه نگار (مراد خود مؤلف دبستان است) شنیده و دیده می‌آورد'. سپس به ذکر برخی از باورهای امامیه می‌پردازد و آن گاه درباره سوره نورین می‌گوید:

'بعضی از ایشان گویند که عثمان مصاحف را سوزانده بعضی از سوره‌ها که در شان علی و فضل آلش بود برانداخت و یکی از آن سوره‌ها این است'. سپس متن اسطوره مزعومه را در 42 بند (آیه!) می‌آورد.

مؤلف دبستان مذاهب درباره این که این بعض از شیعه چه کسانی‌اند؟ از کدام منبع چنین خبر داده‌اند؟ سند آنان چیست و... هیچ خبر به دست نمی‌دهد.

از بررسی برخی عبارت کتاب دبستان مذاهب، لغزش محدث نوری آشکار می‌شود. نوری می‌گفت: 'ظاهر کلام دبستان مذاهب این است که وی از کتاب‌های شیعه این سوره را نقل می‌کند'، و حال آن که خود نویسنده دبستان می‌گوید: 'بعض از ایشان گویند... ' یعنی برخی نقل قول‌های بی اساس را نقل کرده، نه آن که از کتابی نقل کرده باشد.

برخی از اهل حدیث و ظاهر گرایان که هرچه را در روایت آمده بی چون و چرا می‌پذیرند به روایاتی برای تحریف قرآن تمسک کرده‌اند.

در حالی که در میان روایات اگر روایتی بر تحریف قرآن دلالت داشت به سه دلیل لازم است آن روایات را تاویل یا طرح و رد کرد:

أ. چنین روایاتی برخلاف حکم قطعی عقل و دلیل لبی است.

ب. براساس دستور امامان معصوم (ع) چنین روایاتی که مخالف قرآن یا سنت قطعی باشد، مورد قبول نیست.

ج. بسیاری از روایات تحریف مجعول است و از سوی مخالفان یا غلات جعل شده‌اند و به همین سبب بسیاری مرسل و بسیاری مقطوع السند و بسیاری نیز مجهول و مرفوع هستند.

متن برخی از این‌ها شهادت می‌دهد که مفاد آن یا جعل دشمن دانا است و یا ساخته دوست نادان. برای مثال در باره خلافت و ولایت امیر مومنان گفته شده به اندازه ثلث قرآن در این باره بوده و از سوی مخالفان حذف شده است، یعنی چیزی حدود دوهزار آیه در این باره بوده که آن‌ها را برداشته اند!! به این گروه نادان باید گفت: اگر دو هزار آیه از قرآن کم شده، اولا چطور آن حضرت ساکت بود و تماشا کرد تا قسمت مهمی از قرآن را که زیر بنای سعادت تمام جوامع بشری است، حذف کنند؟ و ثانیا چطور آن حضرت در هیچ یک از احتجاجات خود به یکی از این آیات استدلال نکرد؟ چرا فقط بر سنت و کلمات رسول اکرم (ص) در جریان غدیر و مانند آن و نیز به فضایل خودشان تمسک جستند؟ اگر گفته شود: آن حضرت سکوت کرد تا این که در میان امت اختلاف نشود. پاسخ داده می‌شود: حفظ وحدت در جایی ضروری است که اصل دین در خطر است؛ اما هنگامی که اصل دین در خطر است جایی برای سکوت به بهانه حفظ وحدت نیست. و از این‌ها گذشته، اصحاب و یاران و کاتبان وحافظان وحی به روایت تاریخ آن چنان حساسیتی در باره قرآن داشتند که بخاطر جابجایی یک واو آن دست به شمشیر می‌برده‌اند، حال چگونه ممکن است که دو هزار آیه از قرآن حذف شود و همه آگاهان صدر اسلام ساکت باشند؟

'علامه طباطبایی' می‌گوید: 'و اما اینکه گفتیم دسیسه و جعل در روایات شایع شده، مطلبی است که اگر کسی به روایات مربوط به خلقت و قصص انبیای سلف و امتهای گذشته، و همچنین به اخبار وارده در تفاسیر آیات، و حوادث واقعه در صدر اسلام مراجعه نماید هیچ تردیدی در آن برایش باقی نمی‏ماند، چون بزرگترین چیزی که از اسلام خواب را بر چشم دشمنان حرام کرده و ایشان حتی یک لحظه از خاموش کردن نور آن و کم فروغ کردن شعله فروزان آن و از بین بردن آثار آن از پای نمی‏نشینند، قرآن کریم است. آری قرآن کریم است که کهفی منیع و رکنی شدید برای اسلام است. قلعه‏ای است که جمیع معارف دینی و سند زنده و جاوید نبوت و مواد دعوت در آن متحصن است. آری، دشمنان خوب فهمیده بودند که اگر بتوانند به قرآن دستبردی زنند و حجیت آن را مختل سازند، امر نبوت خاتم الانبیاء بدون کمترین درد سری باطل می‏شود و شیرازه دین اسلام از هم می‏گسلد و دیگر بر بنای اسلام سنگی روی سنگی قرار نمی‏گیرد.

منابع

1. حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه (295-297)
2. حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه 288
3. تفسیر موضوعی قرآن کریم جلد 1 : صفحه 345
4. قرآن هرگز تحریف نشده : صفحه 95
5. دبستان مذاهب جلد 1 : صفحه (246-247)
6. بحرالفوائد جلد 1 : صفحه 101
7. المیزان فی تفسیر القرآن جلد 12 : صفحه 114

اصطلاح‌نامه

یادداشت دامنه

سورهای که ادعا شده است در قرآن وجود داشته اما بعدا تلاوت آن نسخ شده است.

اعم

سُوَر منسوخ التلاوه

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه سوره ولایت به زیرصفحه سوره ولایت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• التمهید فی علوم القرآن جلد 8 : صفحه (162-166)
• المیزان فی تفسیر القرآن جلد 12 : صفحه 114
• بحرالفوائد جلد 1 : صفحه 101
• تفسیر موضوعی قرآن کریم جلد 1 : صفحه 345
• حقایقی مهم پیرامون قرآن کریم : صفحه 288، (295-297)، (297-295)
• دبستان مذاهب جلد 1 : صفحه (246-247)
• قرآن هرگز تحریف نشده : صفحه 95
• پژوهشی پیرامون آخرین کتاب الهی جلد 1 : صفحه 257