علم اجمالی در شبهه حکمی

توضیح مفهومی

علم اجمالی در شبهه حکمی : علم اجمالی در مورد شک در متعلق تکلیف ناشی از فقدان یا اجمال نصّ یا تعارض نصوص

علم اجمالی در شبهه حکمی، مقابل علم اجمالی در شبهه موضوعی بوده و مراد از آن، شک در مکلّفٌ به است در موردی که منشأ شک یا فقدان نص یا اجمال نص و یا تعارض نصوص می‌باشد، مانند: شک مکلف در وجوب نماز ظهر یا نماز جمعه در ظهر روز جمعه، در صورتی که شک، از تعارض دو نص ناشی باشد.

علم اجمالی در شبهه حکمی، صورت‌های متفاوتی دارد که از منجز بودن هر یک، جداگانه بحث شده است.

توضیح:

در ' شک در مکلّفٌ به ' دوران یا بین متباینین است یا بین محذورین و یا بین اقل و اکثر، و در هر یک، شبهه یا موضوعی است و یا حکمی. و در غیر دوران بین محذورین، شبهه یا وجوبی است و یا تحریمی؛ بنابراین، شبهه حکمی دارای صورت‌های متفاوتی است.

مثال: در جایی که علم اجمالی وجود دارد که یا ' صوت مطرب ' حرام است و یا ' صوت مرجّع '، مورد از موارد دوران بین متباینین در شبهه حکمی تحریمی است.

در جایی که زن حائض، به طور اجمال می‌داند که یا قرائت کل سُوَر عزائم بر او حرام است، یا خصوص آیه‌ای که دارای سجده واجب است، در این مورد، شبهه، شبهه حکمی تحریمی، و دوران بین اقل و اکثر استقلالی است.

هم چنین در موردی که شخص می‌داند مجسمه سازی حرام است، ولی مردد است که آیا مجسمه کامل یک انسان حرام است یا نیم تنه آن نیز حرام می‌باشد، مورد از موارد شبهه حکمی تحریمی و دوران بین اقل و اکثر ارتباطی است، و یا در موردی که مکلف در روز جمعه شک می‌کند که نماز جمعه بر او واجب است یا حرام، مورد از موارد شبهه حکمی، در دوران بین محذورین خواهد بود.

مرحوم ' نایینی ' هم چون مشهور اصولی‌ها، هنگام شک در مکلف‌به، که دوران بین متباینین بوده و شبهه نیز حکمی باشد ـ چه وجوبی و چه تحریمی ـ به منجّزیت علم اجمالی اعقتاد دارد.

حکم صورت‌های دیگر نیز در جای خود بیان شده است.

منابع

1. فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 123
2. فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 315
3. الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 256
4. انوار الاصول جلد 2 : صفحه 287
5. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «علم اجمالی در شبهه حکمی» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

علم اجمالی به تکلیف

اعم

علم اجمالی ( اصول فقه )

وابسته

علم اجمالی در شبهه موضوعی

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه علم اجمالی در شبهه حکمی به زیرصفحه علم اجمالی در شبهه حکمی/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 482
• اجود التقریرات جلد 2 : صفحه 192، 280
• الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 3 : صفحه 255، 256
• المحصول فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 96
• المحکم فی اصول الفقه جلد 4 : صفحه 72، 73، 231، 458
• انوار الاصول جلد 2 : صفحه 287
• بحوث فی علم الاصول جلد 4 : صفحه 431
• بحوث فی علم الاصول جلد 5 : صفحه 170، 395
• تسدید الاصول جلد 2 : صفحه 109، 187
• فرائد الاصول جلد 1 : صفحه 27، 30، 34، 315
• فوائد الاصول جلد 4 : صفحه 123
• منتقی الاصول جلد 5 : صفحه 340، 341
• نهایة الافکار جلد 3 : صفحه 248، 297