شرایط علت

توضیح مفهومی

شرایط علت : امور لازم در صحت تمسک به « علت حکم » به عنوان یکی از ارکان قیاس فقهی

شرایط علت، به ویژگی هایی گفته می‌شود که وجود آنها در علت حکم موجب صحت تمسک به آن به عنوان یکی از ارکان قیاس می‌گردد. این شرایط از بررسی تعریف علت و جست‌و‌جو در علت‌های ذکر شده در نصوص شرعی ـ به غرض تعلیل، که همان سرایت دادن حکم به فرع است ـ به دست آمده است.

در کتاب ' اصول الفقه الاسلامی ' آمده است:

' شروط العلة: اشترط الاصولیون فی العلة اربعة و عشرین شرطا، منها ما هو متفق علیه و منها ما هو مختلف فیه، و یقتصر هنا علی اهم هذه الشروط، و مجملها ان تکون العلة مناسبة للحکم، ظاهرة، منضبطة، متعدیة، غیر قاصرة مطردة لم یلغ الشارع اعتبارها… ' .

برخی از این شرایط عبارت است از:

1. علت باید وصف ظاهر ـ آشکار و روشن ـ باشد تا قیاس کننده آن را به روشنی درک و سپس حکم فرع را به وسیله آن اثبات کند. معنای ظهور علت این است که با یکی از حواس ظاهری درک شود، مثل: وصف ' اسکار ' که علیت آن برای حرمت خمر، روشن است؛

2. علت باید وصف منضبط باشد و به اختلاف اشخاص، احوال و مکان‌ها دگرگون نشود و حکم از نظر نفی و اثبات دایر مدار وجود و عدم آن باشد و نیز معنای مشخص و معین داشته باشد؛

3. علت باید وصف مناسب با حکم بوده و میان آنها مناسبت و سازگاری وجود داشته باشد؛ یعنی مجتهد اطمینان داشته باشد که به سبب وجود چنین وصفی ـ وصف علت ـ در اصل، حکم به آن تعلق گرفته است؛

4. علت نباید به حکم اصل اختصاص داشته باشد، بلکه باید در موارد دیگر نیز یافت شود؛

5. علت باید از اوصافی باشد که شارع وجود آن را در حکم اصل، لغو و بی اثر ندانسته باشد.

منابع

1. اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 646
2. الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : صفحه 179
3. اصول الفقه : صفحه (222-223)
4. اصول الفقه جلد 4 : صفحه 162
5. اصول الفقه : صفحه 365
6. قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 166
7. منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 264
8. فرهنگ نامه اصول فقه

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «شرایط علت» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

شروط علت ( قیاس )

وابسته

علت ( قیاس )

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه شرایط علت به زیرصفحه شرایط علت/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• اصول السرخسی جلد 2 : صفحه 193، 196، 197، 198
• اصول الفقه الاسلامی جلد 1 : صفحه 646، 652
• اصول الفقه جلد 4 : صفحه 162
• اصول الفقه : صفحه (222-223)
• اصول الفقه : صفحه 365
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1,2 : صفحه 179
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2 : صفحه 179، 189
• الاحکام فی اصول الأحکام جلد 2,1 : صفحه 179
• الاصول العامة للفقه المقارن : صفحه 308
• المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 304، 311، 328
• الوجیزفی اصول الفقه : صفحه 70
• قیاس و سیرتکوین آن درحقوق اسلام : صفحه 166
• منابع اجتهاد (ازدیدگاه مذاهب اسلامی) : صفحه 264