خُرما

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ خُرما

◄ جعرور

◄ خرمای جوشیده

◄ خرمای رسیده

◄ خرمای متنجس

◄ خرمای نارس

◄ رطب

◄ وجبیق

توضیح مفهومی

خرما

خرما: میوه نخل.

خرما میوه‏ای شیرین و تقریباً استوانه‏ای شکل، به رنگ زرد یا قهوه‏ای که رسیده بعضی انواع آن سیاه رنگ است و پوستی نازک و هسته‏ای سخت دارد. از آن در بابهای طهارت، صلات، زکات، صوم، حج، تجارت، مزارعه، نکاح و اطعمه و اشربه سخن گفته‏اند.

طهارت: خرما، حتّی پخته آن پاک و خوردنش حلال است. 1 البته بنابر قول به نجاست یا حرمت آب خرمای جوشیده، خرما در صورت جوشیدن آب درون آن محکوم به نجاست یا حرمت است. 2 همچنین شیره خرما پس از جوش آمدن، پاک و خوردن آن بنابر مشهور حلال است. از برخی، قول به نجاست آن پس از جوشیدن و پیش از کم شدن دو سوم آن نقل شده است. 3 برخی نیز بین صورتی که

خود به خود بجوشد و بین صورتی که با آتش بجوشد تفصیل داده و در فرض اوّل قائل به نجاست و حرمت آن شده‏اند. 4 البته اگر مست کننده باشد اختلافی در حرمت آن نیست و بنابر قول مشهور نجس نیز می‏باشد. 5

مستحب است جریدتین، در صورت امکان از چوب درخت خرما باشد6) ر جریدتین (.

صلات: آیا سجده بر هسته جدا شده خرما صحیح است؟ مسئله اختلافی است. بسیاری آن را صحیح دانسته‏اند. 7

زکات: پرداخت خرما به جهت زکات فطره نزد بیشتر فقها افضل از پرداخت دیگر مواد غذایی همچون گندم، جو و برنج است. 8

خرما از جمله نُه چیزی است که زکات به آنها تعلّق می‏گیرد. 9 زمان تعلّق زکات به خرما بنابر قول مشهور، هنگام زرد یا سرخ شدن آن10 و زمان پرداخت زکات آن بعد از چیدن آن است11 و نصاب آن به اعتبار خرمای خشک، سیصد صاع، 12 معادل 288 من تبریز با کسر 45 مثقال است. در مقدار آن به کیلو اختلاف است. 849/193 847/207 و 885 کیلو گرم از جمله اقوال است. 13

مقدار زکات، یک دهم محصول در صورت مشروب شدن نخلها با آب باران، قنات، سد، نهر و یا رطوبت زمین، و یک بیستم در صورت آبیاری دستی همچون با دلو یا حیوان و یا آب چاه که با موتور کشیده شود. 14

صوم: افطار کردن با خرما15 و نیز خوردن آن پیش از رفتن به نماز در روز عید فطر مستحب است. 16

حج: مستحب است حاجی پس از اتمام اعمال حج، هنگام خروج از مکّه معادل یک درهم خرما بخرد و آنها را مشت مشت به فقرا صدقه بدهد. 17 قطع درختان خرما در حرم) ر حرم (جایز است؛ قطع کننده مُحرم باشد یا غیر مُحرم. 18

تجارت: فروختن خرمای موجود بر درخت در برابر خرما از همان درخت و نیز بنابر مشهور در برابر خرما از غیر آن درخت، باطل است19) ر بیع مزابنه (؛

لیکن اگر کسی در ملک دیگری درخت خرمایی داشته باشد، می‏تواند با شرایطی خرمای آن را در برابر خرمای درختی دیگر به صاحب آن ملک بفروشد20) ر بیع عریّه (.

انواع خرما در مسئله ربا) ر ربا (یک جنس به شمار می‏رود و معامله نوعی از آن در برابر نوعی دیگر به زیاده جایز نیست. 21

در صحّت بیع خرمای‏تر) رطب (در برابر همان مقدار از خرمای خشک) تمر (بدون زیاده، اختلاف است. مشهور، چنین معامله‏ای را معامله ربایی و حرام می‏دانند. 22

خرما از موادّ غذایی‏ای است که احتکار آنها - بنابر اختلاف اقوال - حرام یا مکروه می‏باشد23) ر احتکار (.

مزارعه: کاشتن درخت خرما مستحب24 و قطع کردن آن مکروه است. 25

نکاح: برداشتن کام نوزاد با خرما مستحب است. 26

اطعمه و اشربه: خلال کردن با برگ درخت خرما مکروه است. 27

) ر تأبیر (

1. العروة الوثقی 2 145 /1. مصباح الهدی 3 433 - 432 /1. جواهر الکلام 21 - 20 /6؛ التنقیح) الطهارة (4 123 - 122 /3. افاضة القدیر/ 5 132 - 131. جواهر الکلام 3 - 2 /6؛ افاضة القدیر/ 6 88. جواهر الکلام 239 /4؛ منهاج الصالحین) سید محمدسعید حکیم (91 /1؛ مستدرک الوسائل 7 214 /2. العروة الوثقی 392 /2؛ مستمسک العروة 497 /5؛ مهذّب الاحکام 443 /5؛ الاحکام الواضحة) فاضل (/ 8 127. جواهر الکلام 214. 10 65. 9 520 /15؛ العروة الوثقی 11 64 /4. جواهر الکلام 220 /15؛ العروةالوثقی 12 67 /4. جواهر الکلام 13 208 - 207 /15. توضیح‏المسائل مراجع 114 -113/2 م 14 1864. جواهر الکلام 236 /15؛ توضیح المسائل مراجع 121 - 118 /2 م 15 1875. وسائل الشیعة 16 156 /10. العروة الوثقی 17 398 /3. جواهر الکلام 481 /22. 23 368. 22 347 /23. 21 101. 20 92 /24. 19 419 /18. 18 68 /20؛ الحدائق الناضرة 24 62 /18. وسائل الشیعة 26 40. 25 31 /19. جواهر الکلام 27 253 /31. وسائل الشیعة 423 /24؛ توضیح‏المسائل مراجع 605 /2 م 2636.

1. جواهر الکلام 216 - 213 /15.

منابع

1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 447

اصطلاح‌نامه

اعم

اسودان ( خرما و کشمش )

اخص

خرمای جوشیده، خرمای متنجس

به لحاظ مراحل تکامل:

خرمای رسیده، خرمای نارس

به لحاظ نوع:

جعرور، رطب، وجبیق

وابسته

آب خرما، احتکار خرما، افطار با خرما، برگ خرما، بیع خرما، تحنیک با خرما، خلال با برگ خرما، خوردن خرما بعد از ماهی، درخت خرما، زکات خرما، زکات فطره از خرما، سجده بر درخت خرما، شراب خرما، شراب غوره خرما، شیره خرما، نصاب خرما

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه خُرما به زیرصفحه خُرما/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

• الثمر الدانی : صفحه 694
• الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 2 : صفحه 14
• الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 14 : صفحه 15
• الموسوعه الفقهیه المیسره جلد 3 : صفحه 405
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 315
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 36 : صفحه (486-488)
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 29 : صفحه 3، 13، 62، 217، 226، 243
• سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 5 : صفحه 9، 19، 145
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 631
• فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 447
• مهذب الاحکام جلد 11 : صفحه 47