نمایش مبدأ برای ملازمه امر به شیء و نهی از ضد

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''ملازمه امر به شیء و نهی از ضد''' : بحث از تلازم یا عدم تلازم میان امر به چیزی با نهی شرعی از ضدّ آن

ملازمه امر به شیء و نهی از ضد، به این معنا است که هرگاه مولا به چیزی امر کند، آیا نهی از ضد آن را اقتضا دارد یا خیر؛ برای مثال، دستور ازاله نجاست از مسجد که واجب فوری است، باعث نهی مولوی شرعی تبعی از ضد آن ـ مثل نماز خواندن در وسعت وقت ـ می‌گردد یا نه. این مسئله مورد اختلاف علمای اصول می‌باشد؛ آنان در این جا از مسائل ذیل گفت‌و‌گو می‌کنند:

1. آیا این مسئله از مسائل اصولی است یا خیر؟

مرحوم ' محقق نایینی ' می‌گوید: این مسئله از مسائل اصولی است، زیرا نتیجه حاصل از آن در استنباط حکم شرعی به کار می‌آید؛ به این دلیل که اگر اقتضا را پذیرفتیم، معنای آن این است که ازاله نجاست از مسجد ـ واجب اهم ـ مأمورٌ به است و نماز در وسعت وقت ـ واجب مهم ـ در مقام مزاحمت با ازاله نجاست، حرام می‌شود و حرمت در عبادت مقتضی فساد و بطلان آن است؛ بنابراین، حکم حرمت و فساد چنین نمازی به سبب ملازمه به دست می‌آید، پس این مسئله از مسائل اصولی است.

2. آیا این مسئله از مسائل عقلی است یا لفظی؟

برخی مانند مرحوم ' صاحب معالم ' آن را از مسائل لفظی می‌دانند، امّا مرحوم ' محقق نایینی ' معتقد است اگرچه طرح این مسئله در بخش مباحث الفاظ علم اصول، بر این مطلب اشعار دارد که مسئله از مباحث لفظی است، اما چون در عبارت ' الامر بالشیء یقتضی النهی عن ضده ام لا ' تعبیر ' الامر بالشیء ' شامل مطلق اوامر است چه از راه دلالت لفظی و کتاب و سنت ثابت شده باشد و چه از راه عقل و اجماع و سایر ادله لبّی، نشان دهنده آن است که بحث، لفظی نیست، وگرنه باید اوامر ثابت شده به کمک عقل و اجماع، از دایره نزاع بیرون باشد.

3. کلمه ' اقتضا ' به چه معنایی است؟

برخی هم چون مرحوم ' محقق نایینی ' معتقدند کلمه ' اقتضا ' معنای وسیعی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

أ. اقتضا به نحو عینیت (دلالت مطابقی) ؛

ب. اقتضا به نحو تلازم (دلالت التزامی) ؛

ج. اقتضا به نحو جزئیت (دلالت تضمنی) .

گروهی معتقدند اقتضا تنها به معنای تلازم می‌آید و استعمال آن در مورد اول و دوم مجازی است،

و بعضی بر این باورند که اقتضا فقط به معنای دلالت التزامی است و در دو معنای دیگر حتی به صورت مجازی نیز به کار نرفته است.

در این جا به کسانی هم چون مرحوم ' نایینی ' و ' آخوند خراسانی ' که اقتضا را به طور وسیع معنا کرده و این مسئله را از مسایل عقلی دانسته‌اند، اشکال شده است که با این که سه نوع دلالت (مطابقی، تضمنی، التزامی) از اقسام دلالت لفظی می‌باشد، چگونه می‌توان مسئله را از مسائل عقلی دانست. هر چند کسانی مانند مرحوم ' صاحب معالم ' که مسئله را لفظی دانسته‌اند می‌توانند اقتضا را به معنای وسیع معنا کنند.

4. مراد از « ضدّ » در عنوان بحث چیست؟

واژه ' ضد ' در عنوان بحث، هم شامل ضد عام و هم ضد خاص می‌گردد. ضد عام به معنای نقیض شیء، و ضد خاص به معنای مطلق معاند وجودی است. به همین دلیل، از ملازمه امر به شیء و نهی از ضد، هم در ضد عام و هم در ضد خاص بحث می‌شود.

نیز  ر.ک:[[ملازمه امر به شیء و نهی از ضد عام]]، [[ملازمه امر به شیء و نهی از ضد خاص]].
=== منابع ===
#سیری کامل در اصول فقه جلد 6 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_6.htm#17 17]
#ایضاح الکفایة جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_2.htm#451 451]
#فرهنگ اصطلاحات اصولی : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5747/index.htm#165 165]
#مبادی الوصول الی علم الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/855/index.htm#107 107]
#کفایة الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#160 160]
#فوائد الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#301 301]
#اصطلاحات الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#159 (159-160)]
#الموجز فی اصول الفقه : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5757/index.htm#93 93]
#انوار الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_1.htm#453 453]
#شرح اصول فقه جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5109/5109_2.htm#213 213]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''ملازمه امر به شیء و نهی از ضد'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::استلزام بین امر به شیء و نهی از ضد]]، [[بج::اقتضای امر به شی ء از نهی از ضد]]، [[بج::ملازمه امر و نهی از ضد]]، [[بج::ملازمه وجوب شیء و حرمت ضد]]
=== اعم ===
:[[اعم::غیر مستقلات عقلی ( اصول فقه )]]
=== اخص ===
:[[اخص::ملازمه امر به شیء و نهی از ضد خاص]]، [[اخص::ملازمه امر به شیء و نهی از ضد عام]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اقتضا]]، [[وابسته::ترتب ( اصول فقه )]]، [[وابسته::شبهه کعبی]]، [[وابسته::ضد ( اصول فقه )]]، [[وابسته::نهی از ضد]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اجود التقریرات جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#214 214]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#250 250]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#259 259]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#262 262]
*[[منبع::اصطلاحات الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#77 77]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#159 (159-160)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#273 273]
*[[منبع::اصول السرخسی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/893/893_1.htm#94 94]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/893/893_1.htm#96 96]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/893/893_1.htm#98 98]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/893/893_1.htm#271 271]
*[[منبع::اصول الفقه جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#280 280]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#281 281]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#283 283]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#284 284]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#285 285]
*[[منبع::الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1174/1174_1.htm#393 393]
*[[منبع::الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_2.htm#459 459]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_2.htm#473 473]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_2.htm#481 481]
*[[منبع::الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/795/795_1.htm#85 85]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/795/795_1.htm#86 86]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/795/795_1.htm#176 176]
*[[منبع::اللمع فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/892/index.htm#76 76]
*[[منبع::المحصول فی علم اصول الفقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/896/896_2.htm#199 199]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_2.htm#5 5]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_2.htm#8 8]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_2.htm#18 18]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_2.htm#34 34]
*[[منبع::المحکم فی اصول الفقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_2.htm#307 307]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_2.htm#308 308]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_2.htm#311 311]
*[[منبع::الموجز فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5757/index.htm#93 93]
*[[منبع::الوافیة فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#88 88]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#222 222]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#223 223]
*[[منبع::انوار الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_1.htm#453 453]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_1.htm#456 456]
*[[منبع::ایضاح الکفایة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_2.htm#451 451]
*[[منبع::بحوث فی الاصول جلد -1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1191/1191_-1.htm#85 85]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1191/1191_-1.htm#86 86]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1191/1191_-1.htm#89 89]
*[[منبع::بحوث فی علم الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_2.htm#289 289]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_2.htm#293 293]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_2.htm#319 319]
*[[منبع::تسدید الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_1.htm#316 316]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_1.htm#329 329]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_1.htm#330 330]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_1.htm#331 331]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/887/887_1.htm#334 334]
*[[منبع::تهذیب الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_1.htm#188 188]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_1.htm#300 300]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_1.htm#302 302]
*[[منبع::حقایق الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_1.htm#302 302]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_1.htm#303 303]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_1.htm#312 312]
*[[منبع::دروس فی علم الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_1.htm#352 352]
*[[منبع::دروس فی علم الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_2.htm#213 213]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_2.htm#279 279]
*[[منبع::سیری کامل در اصول فقه جلد 6]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5758/5758_6.htm#17 17]
*[[منبع::شرح اصول فقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5109/5109_2.htm#211 211]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5109/5109_2.htm#213 213]
*[[منبع::علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#111 111]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#112 112]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#113 113]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#114 114]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#115 115]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#116 116]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2171/index.htm#121 121]
*[[منبع::فرهنگ اصطلاحات اصولی]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5747/index.htm#165 165]
*[[منبع::فوائد الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#296 296]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#297 297]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#298 298]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#301 301]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#302 302]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#303 303]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#304 304]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#309 309]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#312 312]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_1.htm#314 314]
*[[منبع::کفایة الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#160 160]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#161 161]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#165 165]
*[[منبع::مبادی الوصول الی علم الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/855/index.htm#107 107]
*[[منبع::محاضرات فی اصول الفقه جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_1.htm#14 14]
*[[منبع::محاضرات فی اصول الفقه جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#5 5]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#6 6]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#50 50]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#54 54]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#58 58]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#66 66]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_3.htm#69 69]
*[[منبع::معارج الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/854/index.htm#73 73]
*[[منبع::مقالات الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/864/864_1.htm#341 341]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_2.htm#339 339]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_2.htm#340 340]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_2.htm#360 360]
*[[منبع::نهایة الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1226/index.htm#205 205]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1226/index.htm#206 206]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1226/index.htm#207 207]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1226/index.htm#210 210]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1226/index.htm#212 212]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_1.htm#359 359]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_1.htm#363 363]
[[رده:ملازمه امر به شیء و نهی از ضد]]
[[کد::147007| ]]