نمایش مبدأ برای قواعد اصولی ( اصول فقه )

== توضیح مفهومی ==

'''قواعد اصولی ( اصول فقه )''' : قواعد به کار رفته در طریق استنباط حکم شرعی

تعریف‌های متعددی از قواعد اصولی ارائه شده است. مشهور اصولیون بر این باورند که قواعد اصولی، قواعدی است که در طریق استنباط حکم شرعی به کار گرفته می‌شود.

' شهید صدر ' بعد از وارد کردن اشکال‌های متعدد به تعریف مشهور، می‌گوید: صحیح تر آن است که گفته شود قواعد اصولی عناصر مشترکی است که در استنباط حکم شرعی به کار می‌رود. <ref>دروس فی علم الاصول جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_2.htm#9 9]</ref>

قواعد اصولی چند ویژگی دارد:

1. این قواعد به منظور رفع نیاز فقیه در تشخیص احکام و وظایف عملی مکلفان تهیه شده است و این ویژگی، آنها را از سایر قواعد کلی دیگر مانند قواعد ادبی ممتاز می‌نماید، زیرا هر چند فقیه از قواعد ادبی بی نیاز نیست، اما آنها اولاً در استنباط‌های خاصی به کار گرفته می‌شود و ثانیاً در استنباط حکم یا وظایف مکلف‌به کار نمی‌رود؛ برای مثال، در استنباط حکم وجوب تیمم بر آن چه که زمین بر آن صدق می‌کند، دانستن این مسئله که معنای کلمه ' صعید ' در آیه شریفه «''' فتیمموا صعیدا طیبا '''» آیا مطلق وجه الارض است یا خاک پاک، دخالت دارد. اما این دخالت قواعد لغوی مربوط به این حکم خاص است و در دانستن حکم وجوب از آیه «''' اقیموا الصلوة '''» نقش ندارد، بر خلاف قاعده اصولی ظهور صیغه امر در وجوب، که در هر جا صیغه امر به کار رود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. ضمن این که دانستن معنای ' صعید ' در استنباط خود وجوب به طور مستقیم نقش ندارد بلکه در تبیین متعلق آن ایفای نقش می‌کند.

2. نتیجه این قواعد اصولی، یا استنباط احکام کلی مکلفان است، یا تعیین وظایف آنها در هنگام شک؛ بنابر این، راه هایی که برای تعیین حکم جزئی (مانند استصحاب در شبهات موضوعی) یا تعیین وظیفه جزئی (مانند برائت و احتیاط در موضوعات) انتخاب شده است، از تحت قواعد اصولی خارج می‌گردد، زیرا نتایج آنها، احکام و وظایف جزئی است.

3. قواعد اصولی، به باب خاصی از ابواب فقهی یا موضوعی ویژه اختصاص ندارد، بلکه تمام موضوعات در همه ابواب فقه را در بر می‌گیرد.

نکته اول:

برخی معتقدند شرط قاعده اصولی این نیست که در طریق استنباط حکم شرعی قرار گیرد ـ به خلاف بعضی از فقها که آن را شرط دانسته‌اند ـ زیرا در بسیاری از قواعد و مسائل اصولی، از نفس حکم کلی شرعی بحث می‌شود، نه از آن چه که در مسیر استنباط حکم شرعی قرار می‌گیرد، مانند بحث برائت شرعی در شبهات حکمی که بحث از حکم شرعی ـ اباحه ـ است.

نکته دوم:

فرق میان قاعده فقهی و قاعده اصولی آن است که قاعده فقهی، یک حکم شرعی کلی است که از راه تطبیق، بر مصادیق خود بار می‌شود، اما قاعده اصولی از راه استنباط، ما را به حکم شرعی می‌رساند.
{{پانوشت}}
=== منابع ===
#دروس فی علم الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_1.htm#71 71]
#تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1156/index.htm#14 14]
#ایضاح الکفایة جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_4.htm#437 437]
#مبادی فقه و اصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5085/index.htm#18 18]
#الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1170/index.htm#61 61]
#الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1170/index.htm#12 12]
#اصطلاحات الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#63 63]
#فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5153/index.htm#259 259]
#محاضرات فی اصول الفقه جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_1.htm#5 (5-14)]
#الاصول العامة للفقه المقارن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#43 43]
#اجود التقریرات جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#3 3]
#مصباح الاصول جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#266 266]
#الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#17 17]
#الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#13 13]
#القواعد الفقهیة جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5186/5186_1.htm#22 22]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''قواعد اصولی ( اصول فقه )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::قاعده اصولی ( اصول فقه )]]، [[بج::قواعد اصول فقه]]، [[بج::قواعد علم اصول فقه]]
=== اعم ===
:[[اعم::قواعد ( اصول فقه )]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اصول فقه ( حوزه اصلی )]]، [[وابسته::قواعد فقهی ( اصول فقه )]]، [[وابسته::مسایل اصولی]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اجود التقریرات جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_1.htm#3 3]
*[[منبع::اصطلاحات الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#63 63]
*[[منبع::اصول الفقه جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_1.htm#3 3]
*[[منبع::اصول الفقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1159/1159_2.htm#240 240]
*[[منبع::الاصول العامة للفقه المقارن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#42 42]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#43 43]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/886/index.htm#83 83]
*[[منبع::الحاشیة علی استصحاب القوانین]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/862/index.htm#22 22]
*[[منبع::الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#13 13]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#16 16]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#17 17]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1173/1173_1.htm#18 18]
*[[منبع::الفروق المهمة فی الاصول الفقهیة]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1170/index.htm#12 12]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1170/index.htm#61 61]
*[[منبع::الفوائد الحائریة]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1167/index.htm#88 88]
*[[منبع::القواعد الفقهیة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5186/5186_1.htm#22 22]
*[[منبع::القواعد و الفوائد جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/331/331_1.htm#3 3]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_1.htm#41 41]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_4.htm#260 260]
*[[منبع::ایضاح الکفایة جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_4.htm#437 437]
*[[منبع::بحوث فی علم الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_1.htm#25 25]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_1.htm#26 26]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_1.htm#55 55]
*[[منبع::تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1156/1156_1.htm#14 14]
*[[منبع::تحقیق الاصول المفیدة فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1156/index.htm#14 14]
*[[منبع::دروس فی علم الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_1.htm#71 71]
*[[منبع::دروس فی علم الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_2.htm#7 7]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1155/1155_2.htm#9 9]
*[[منبع::فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5153/index.htm#259 259]
*[[منبع::مبادی فقه و اصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5085/index.htm#18 18]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5085/index.htm#58 58]
*[[منبع::مجله پژوهشهای قرآنی جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5529/5529_3.htm#155 155]
*[[منبع::محاضرات فی اصول الفقه جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_1.htm#5 (5-14)]
*[[منبع::مصباح الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_3.htm#266 266]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_1.htm#29 29]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 7]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_7.htm#129 129]
[[رده:قواعد اصولی ( اصول فقه )]]
[[کد::119594| ]]