نمایش مبدأ برای قرائت قرآن ( علوم قرآنی )

{{درختواره}}
== توضیح مفهومی ==

'''قرائت قرآن ( علوم قرآنی )''' : تلاوت قرآن با رعایت قواعد مخصوص آن، یا دانش مربوط به اصول قرائت و اختلافات قاریان

«قرائت» در علم تجوید به معنای تلاوت از روی قرآن با رعایت اصول و قواعدی خاص، یا ادای کلمات قرآن به گونه‌ای است که بر پیامبر اکرم (ص) نازل شد.

معرفت اختلافات میان ائمّه قرّا در الفاظ قرآن به حسب حروف و حرکات و سایر تغییرات از وصل، وقف، ادغام، اماله و عموم تصرفات در تلاوت و کمیت ناقلان و راویان را «علم قرائت» گویند.

بنابراین، قرائت به معنای خواندن قرآن و نیز به معنای دانشی است که اَشکال و صورت‌های نظم کلام الهی را نشان می‌دهد.

گاهی این واژه به ائمه قرّاء اضافه می‌شود، مثل: قرائت حمزه، قرائت عاصم، قرائت کسائی و... در این صورت، مراد از قرائت، شیوه قرائتی است که به آن امام منسوب است.

«قراءات» جمع «قرائت» است. ترکیب جمعی این کلمه نشانه تنوع و اختلاف انواع آن می‌باشد. قرائت معتبر، آن است که با روایات مسندِ مربوط به قرآن و طرق مختلف آن ثابت شده است تا عمل به آن لازم‌الاتباع باشد؛ وگرنه، هر طریقی که در تلاوت و رسم‌الخط قرآن به کار رود و نتوانیم اسناد و نقل روایتی برای آن بیابیم، نمی‌تواند معنای اصطلاحی قرائت باشد. قاطبه علمای اسلامی اعم از شیعه و سنی در این امر متفقند. بنابراین، روایت و نقل و إسناد، از اجزای معتبر در تعریف قرائات خواهد بود.

زرکشی قرائات را این گونه معرفی کرده است: قرائات عبارت از اختلاف مربوط به الفاظ و عبارات وحی است که در باره حروف و کلمات قرآن و کیفیت آن‌ها از قبیل تخفیف و تشدید و امثال آن‌ها از سوی قرّاء نقل شده است.

ابن‌جزری می‌گوید: قرائات عبارت است از علم به کیفیت ادای کلمات قرآن و وجوه اختلاف آن، که به ناقل و راوی قرائت مورد نظر منسوب است.

فرق علم قرائت و علم تجوید:

علم قرائت، ناظر به بررسی و مطالعه کیفیت ادای کلمات قرآن است. به تعبیر دیگر، علم قرائت از جهت صورت و قالب تلفظ کلمات قرآنی بحث می‌کند. اما علم تجوید از صورت صوتی حروف هجایی قرآن بحث می‌کند. و گونه‌ای از تلاوت قرآن است که حق هر حرف از نظر مخرج و صفت ادا شود. سرانجام می‌توان گفت قرائت عبارت است از تلفظ، و تجوید عبارت است از ادا.

دانشمندان علم قرائات برای بازشناسی قراءتها و تفکیک آنها از یکدیگر و پیدا کردن نقاط اشتراک و افتراق آنها، دو دسته قاعده وضع کرده‌اند:

الف. اصول (اُصولُ القاری) : جمع اصل، و آن عبارت از قاعده‌ای کلی است که از قواعد جزیی زیر مجموعه خود استنتاج شده و بر آن جزئیات منطبق است. با توجه به این تعریف، قواعد کلّی قراءت هر یک از قرّاء سبعه را اصول آن قاری نامیده‌اند، چرا که تحت ضابطه‌ای مشخص به صورت قواعدی کلی در آمده است.

به عنوان مثال، قاعده «نقل و حذف» در قراءت نافع به روایت ورش یکی از اصول قراءت وی می‌باشد و قاعده «اِشْمامِ خَلْطِ حرف به حرف» نیز اصلی از اصول قراءت حمزه و... است.

ب. فروع (فَرْشُ الحُروف) : در اصطلاح علم قرائات، به فروع، «فرش الحروف» هم اطلاق می‌شود. فرش به معنای نشر و بسط است و کلمة حروف، جمع «حرف» بوده و در این جا معنای قرائت می‌دهد، پس وقتی گفته می‌شود: «حرف عاصم، حرف حمزه، حرف نافع» در اصطلاح یعنی قراءت عاصم، قراءت حمزه و000.

و امّا تجوید قرآن، متوقف بر چند امر است: شناخت مخارج حروف؛ شناخت صفات حروف؛ شناخت احکامی که از ترتیب و ترکیب حروف به دست می‌آید؛ تمرین زبان و کثرت تکرار.

به این ترتیب معلوم می‌شود علم قرائت و علم تجوید در بررسی شماری از موضوعات (اصول قرائی مثل احکام نون ساکنه، تنوین، وقف و ادغام) جهات مشترک دارند، و مباحث فرش و فروع قرائی مختص علم قرائت، و بحث از مخارج حروف و صفات آن، مختص علم تجوید است.
=== منابع ===
#البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#318 318]
#تاریخ قراءات قرآن کریم : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#162 (162-167) ]
#تاریخ قراءات قرآن کریم : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#79 (79-80)]
#پژوهشی در تاریخ قرآن کریم : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5290/index.htm#249 249]
#مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#410 410]
#اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1229/index.htm#67 67]
#المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5426/5426_1.htm#45 45]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''قرائت قرآن ( علوم قرآنی )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::تلاوت قرآن ( علوم قرآنی )]]، [[بج::علم قرائت]]، [[بج::فن قرائت]]، [[بج::قرائات]]
=== اعم ===
:[[اعم::قرائات و قراء]]، [[اعم::قرائت و تجوید قرآن]]
=== اخص ===
:[[اخص::اداء ( قرائت )]]، [[اخص::انتهای قرائت قرآن]]، [[اخص::تحدیر]]، [[اخص::تحقیق (قرائت)]]، [[اخص::تدویر ( علوم قرآنی )]]، [[اخص::ترتیل قرآن ( علوم قرآنی )]]، [[اخص::زمزمه]]، [[اخص::قرائت ائمه علیهم السلام]]، [[اخص::قرائت ابن عباس]]، [[اخص::قرائت ابن مسعود]]، [[اخص::قرائت ابوعیسی شیبانی]]، [[اخص::قرائت بسمله]]، [[اخص::قرائت به ترتیب مصحف]]، [[اخص::قرائت به روایت]]، [[اخص::قرائت به طریق]]، [[اخص::قرائت به قرائت]]، [[اخص::قرائت به وجه]]، [[اخص::قرائت سه وجهی]]، [[اخص::قرائت عبدالله بن مسعود]]، [[اخص::قرائت عجمی قرآن]]، [[اخص::قرائت قرآن از حفظ ( علوم قرآنی )]]، [[اخص::قرائت قرآن از مصحف]]، [[اخص::قرائت قرآن با اخفا]]، [[اخص::قرائت قرآن با تفخیم]]، [[اخص::قرائت قرآن با جهر]]، [[اخص::قرائت قرآن در خانه ( علوم قرآنی )]]، [[اخص::قرائت گروهی قرآن]]، [[اخص::قرائت معوذتین]]، [[اخص::قرائت یزید بن قعقاع مدنی]]، [[اخص::هَذّ]]
:'''به لحاظ بلادمختلف:'''
:[[اخص::قرائت حرمین]]، [[اخص::قرائت شام]]، [[اخص::قرائت عراقین]]
:'''به لحاظ تعدادقراءات:'''
:[[اخص::قرائات اربعة عشر]]
:'''به لحاظ دارابودن ارکان وعدم آن:'''
:[[اخص::قرائت صحیح]]، [[اخص::قرائت غیر صحیح]]
:'''به لحاظ سند:'''
:[[اخص::قرائت غیر متواتر]]، [[اخص::قرائت متواتر]]
:'''به لحاظ طبقات قراءات:'''
:[[اخص::قرائت بادیه‌نشینان]]، [[اخص::قرائت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله]]، [[اخص::قرائت تابعین]]، [[اخص::قرائت صحابه]]
:'''به لحاظ نحوه تعلم ویادگیری:'''
:[[اخص::قرائت سماعی]]، [[اخص::قرائت عرضی]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::آداب قرائت قرآن ( علوم قرآنی )]]، [[وابسته::ابتدا (قرائت قرآن)]]، [[وابسته::اجازه (قرائت)]]، [[وابسته::اجرت قرائت قرآن ( علوم قرآنی )]]، [[وابسته::احادیث قرائات]]، [[وابسته::اختلاف قرائات]]، [[وابسته::اختیار ( قرائت )]]، [[وابسته::ادعیه قرائت قرآن]]، [[وابسته::استعاذه ( علوم قرآنی )]]، [[وابسته::اصول القاری]]، [[وابسته::اَسناد قرائات]]، [[وابسته::اِفراد قرائات]]، [[وابسته::اِقراء قرآن]]، [[وابسته::تاریخ قرائات]]، [[وابسته::تثمین قرائت]]، [[وابسته::تجوید قرآن]]، [[وابسته::تدوین قرائات]]، [[وابسته::تسدیس قرائت]]، [[وابسته::تعداد قرائات]]، [[وابسته::تعشیر قرائت]]، [[وابسته::تغنّی به قرآن]]، [[وابسته::تفرید قرائت]]، [[وابسته::تواتر قرائات]]، [[وابسته::توقیفیت قرائات]]، [[وابسته::جامع قرائات]]، [[وابسته::جمع قرائات]]، [[وابسته::حجیت قرائات]]، [[وابسته::حصر قرائات]]، [[وابسته::راویان قرائات]]، [[وابسته::روان خوانی قرآن]]، [[وابسته::ضبط قرائات]]، [[وابسته::ضوابط قبول قرائات]]، [[وابسته::فضیلت ترتیل قرآن]]، [[وابسته::فضیلت قرائت قرآن ( علوم قرآنی )]]، [[وابسته::فَرْشُ الحروف]]، [[وابسته::قرائت ( علوم قرآنی )]]، [[وابسته::قرّاء]]، [[وابسته::قواعد قرائات]]، [[وابسته::قواعد قرائت قرآن]]، [[وابسته::کتب قرائات]]، [[وابسته::لحن قرآن]]، [[وابسته::ماخذ قرائات]]، [[وابسته::مراحل قرائات]]، [[وابسته::مقرئ قرآن]]، [[وابسته::منشا علم قرائات]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::آموزش علوم قرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5256/5256_1.htm#258 258]
*[[منبع::اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1229/index.htm#67 67]
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#259 259]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#264 264]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#273 273]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#318 318]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#349 349]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#449 449]
*[[منبع::البیان فی تفسیرالقرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/813/index.htm#149 149]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/813/index.htm#153 153]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_2.htm#4 4]
*[[منبع::الجامع لاحکام القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/836/836_1.htm#10 10]
*[[منبع::القرآن فی الاسلام]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/2902/index.htm#179 179]
*[[منبع::المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5426/5426_1.htm#45 45]
*[[منبع::تاریخ جمع قرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5297/index.htm#321 321]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5297/index.htm#326 326]
*[[منبع::تاریخ قراءات قرآن کریم]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#19 19]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#79 (79-80)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#162 (162-167)]
*[[منبع::حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5516/5516_2.htm#12 12]
*[[منبع::دانش نامه قرآن و قرآن پژوهی جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5467/5467_2.htm#1741 (1741-1742)]
*[[منبع::سر البیان فی علوم القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5345/index.htm#54 54]
*[[منبع::شناخت قرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5351/index.htm#127 127]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5351/index.htm#164 164]
*[[منبع::علوم القرآن عند المفسرین جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5361/5361_2.htm#11 11]
*[[منبع::علوم قرآن و فهرست منابع جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5358/5358_1.htm#219 219]
*[[منبع::قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی)]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5375/index.htm#73 73]
*[[منبع::مجله بینات جلد 12]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5491/5491_12.htm#76 76]
*[[منبع::مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#410 410]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#428 428]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#466 466]
*[[منبع::مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_2.htm#140 140]
*[[منبع::پژوهشی در تاریخ قرآن کریم]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5290/index.htm#249 249]
[[رده:قرائت قرآن ( علوم قرآنی )]]
[[کد::43063| ]]