نمایش مبدأ برای قرائت حمزة بن حبیب زیات

== توضیح مفهومی ==

'''قرائت حمزة بن حبیب زیات''' : ویژگی‌ها، اصول و شیوه قرائت حمزه؛ یکی از قاریان هفتگانه

یکی از قرائت‌های سبع، قرائت حمزه است. ابوالحسن یا ابوعماره حمزة بن حبیب بن عمارة بن اسماعیل زیّات تمیمی کوفی (80 - 156ق) نحوی و فقیه ایرانی‌تبار است و زمان صحابه را درک کرده و احتمالاً برخی از آن‌ها را دیده است. حمزه در طبقه چهارم قرّای کوفه قرار دارد. در میان قرّای سبعه، وی مانند عاصم، شیعی است و قرآن را بر امام صادق (ع) و همچنین عده‌ای از قرّای دیگر قرائت کرد. حمزه پس از عاصم و اعمش به مقام استادی قرائت در کوفه نائل شد.

دانشمندان علم حدیث و قرائت درباره حمزه، دیدگاهی مساعد و نسبتاً تحسین‌آمیز دارند؛ گرچه گروه اندکی از وی خرده گرفته‌اند.

گروهی از قاریان، قرائت حمزه را با واسطه و بدون واسطه روایت کرده‌اند که عبارتند از: ابراهیم بن ادهم؛ ابراهیم بن اسحق؛ سلیم بن عیسی (که ضابط‌ترین اصحاب حمزه بود) ؛ سفیان ثوری؛ شریک بن عبدالله؛ شعیب بن حرب؛ زکریا بن یحیی؛ علی بن صالح؛ جریربن عبدالحمید؛ یحیی بن مبارک یزیدی؛ خالدبن یزید؛ عایذ بن ابی‌عایذ؛ کسائی؛ حسن بن عطیه؛ عبدالله بن موسی عنبسی؛ خلف بزّار؛ خلاّد.

از میان این جمع، راویان معروف قرائت حمزه، خلف و خلاّد هستند که توسط سُلَیم بن عیسی قرائت او را روایت کرده‌اند.

 ابومحمد خَلَف بن‌هشام بن ثعلب اسدی بغدادی بزّار (150 - 229ق) بنابر نقل ابن‌اشته به جز در 120 مورد، از قرائت حمزه پیروی می‌کرد. نویسندگان، خلف را مردی آگاه به قرائت و عالمی بزرگ و پارسا معرفی کرده ولی از لحاظ حدیث، او را دارای آگاهی کافی ندانسته‌اند.

ابوعیسی خلاّد بن خالد صیرفی شیبانی کوفی (م 220ق) به گواهی ابوعمرو دانی، مهم‌ترین و مطمئن‌ترین اصحاب سُلَیم در نقل و روایت قرائت حمزه بود. وی مردی آگاه و محقق و عالم به تجوید در قرائت قرآن بوده که قرائت را عرضاً از سُلَیم بن عیسی اخذ کرده است.

برخی از ویژگی‌های قرائت حمزه:

1. عدم ذکر بسمله بین دو سوره.

2. مضموم کردن «‌ه» در الفاظ «علیهم»، «إلیهم» و «لدیهم» چه در حال وصل و چه در حال فصل و وقف.

3. قرائت به اشباع به مقدار شش حرکت در مدّ متصل و مدّ منفصل.

4. ادغام ذالِ «إذ» در «د» و «ت» بنا به روایت خلف، و ادغام آن در باقی حروف به جز «جیم» بنا به روایت خلاد، و ادغام «ت» در جمیع حروف و دالِ «قد» در جمیع حروف، بنا بر هر دو روایت.

اصول قرائت حمزه:

1. ادغام حرف «د» در کلمه «قد» در حروف «ج، ذ، س، ش، ص، ض، ظ » و ادغام «ت» تأنیث متصل به فعل در حروف «ج، ذ، ز، س، ص، ظ»؛ و ادغام «ذ» در «ت» در یک کلمه، مانند ابوعمرو بصری.

2. مدّ متصل و منفصل را به اشباع قرائت کرده است.

3. الف‌های منقلب از «ی» را در افعال، الف‌های مقصور «أعلی» و «أزکی» و مانند آن‌ها را اماله می‌کند.

4. در کلماتی که همزه دارند، هنگام وقف روی آن‌ها همزه اول کلمه را به تحقیق و همزه وسط و آخر را به تسهیل قرائت کرده است.

5. «ص» ساکن پیش از «د» را در هر کلمه‌ای که بیاید به اشمام صدای «ز» قرائت کرده است؛ مانند: تصدیق؛ یصدر.

6. «یا»های اضافه را به اثبات در حال وصل، و به حذف در حال وقف قرائت کرده است.

در این زمینه به کتاب‌های ~کتاب السبعة فی القراءات ~، ~التیسیر فی القراءات السبع ~، ~النّشر فی القراءات العشر~ و ~الشاطبیه~ مراجعه کنید.

شیوه حمزه کوفی را - تا آنجا که توانسته‌اند از نحوه قرائت شاگردان و راویان معتدل او برآورد کنند- چنین وصف کرده‌اند که وی مدّها را به اعتدال، همزه‌ها را پُرمایه و تشدیدها را نیکو و با نرمی ادا می‌کرد؛ اما در ادای تشدید مبالغه روا نمی‌داشت. شیوه قرائت وی را می‌توان «تحقیق» به معنای دقیق کلمه دانست.
=== منابع ===
#البحث و الاستقراء فی تراجم القراء : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5280/index.htm#87 87]
#البیان فی تفسیر القرآن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5284/index.htm#150 150]
#التیسیر فی القراءات السبع : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3157/index.htm#6 6]
#علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5361/5361_2.htm#106 106]
#علوم القرآن عند المفسرین جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5361/5361_2.htm#39 (39-40)]
#النشر فی القراءات العشر جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5433/5433_1.htm#158 158]
#مباحث فی علوم القرآن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5399/index.htm#248 (248-249)]
#تاریخ القرآن : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5653/index.htm#166 166]
#مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#457 457]
#الاتقان فی علوم القرآن جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#252 252]
#کتاب السبعة فی القراءات : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5387/index.htm#11 11]
#قرآن در اسلام : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5377/index.htm#209 209]
#حجة القراءات : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1241/index.htm#59 59]
#المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5426/5426_1.htm#32 32]
#لطائف الاشارات لفنون القراءات : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5394/index.htm#96 96]
#المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5423/index.htm#146 (146-167)]
#اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1229/index.htm#24 (24-25)]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::قرائات اربعة عشر]]، [[اعم::قرائات سبع]]، [[اعم::قرائات عشر]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::اصول قرائت حمزه]]، [[وابسته::راویان قرائت حمزة بن حبیب زیّات]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اتحاف فضلاء البشر بالقراءات الاربعة عشر]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1229/index.htm#24 (24-25)]
*[[منبع::الاتقان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1233/1233_1.htm#252 252]
*[[منبع::البحث و الاستقراء فی تراجم القراء]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5280/index.htm#87 87]
*[[منبع::البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1234/1234_1.htm#328 328]
*[[منبع::البیان فی تفسیر القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5284/index.htm#150 150]
*[[منبع::البیان فی تفسیرالقرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/813/index.htm#136 136]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_2.htm#31 31]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_2.htm#228 228]
*[[منبع::التیسیر فی القراءات السبع]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3157/index.htm#6 6]
*[[منبع::المرشد الوجیز الی علوم تتعلق بالکتاب العزیز]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5423/index.htm#146 (146-167)]
*[[منبع::المغنی فی توجیه قراءات العشر المتواترة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5426/5426_1.htm#32 32]
*[[منبع::النشر فی القراءات العشر جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5433/5433_1.htm#158 158]
*[[منبع::تاریخ القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5653/index.htm#166 166]
*[[منبع::تاریخ جمع قرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5297/index.htm#342 342]
*[[منبع::تاریخ قراءات قرآن کریم]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5303/index.htm#48 48]
*[[منبع::حجة القراءات]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1241/index.htm#59 59]
*[[منبع::سر البیان فی علوم القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5345/index.htm#59 59]
*[[منبع::علوم القرآن عند المفسرین جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5361/5361_2.htm#39 (39-40)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5361/5361_2.htm#106 106]
*[[منبع::علوم قرآن و فهرست منابع]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5358/index.htm#233 233]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5358/index.htm#256 256]
*[[منبع::قرآن در اسلام]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5377/index.htm#209 209]
*[[منبع::قراء سبعه و بررسی قراءات ایشان (پایان نامه)]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5384/index.htm#149 149]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5384/index.htm#162 162]
*[[منبع::کتاب السبعة فی القراءات]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5387/index.htm#11 11]
*[[منبع::لطائف الاشارات لفنون القراءات]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5394/index.htm#96 96]
*[[منبع::مباحث فی علوم القرآن]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5399/index.htm#248 (248-249)]
*[[منبع::مدخل التفسیر]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5405/index.htm#141 141]
*[[منبع::مناهل العرفان فی علوم القرآن جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1245/1245_1.htm#457 457]
*[[منبع::پژوهشی در تاریخ قرآن کریم]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5290/index.htm#328 328]
[[رده:قرائت حمزة بن حبیب زیات]]
[[کد::117078| ]]