نمایش مبدأ برای قاعده میسور ( اصول فقه )

== توضیح مفهومی ==

'''قاعده میسور ( اصول فقه )''' : عدم سقوط مقدارِ ممکن از یک تکلیف، بعد از عدم قدرت بر انجام آن به طور کامل

قاعده میسور، از قواعد فقهی بوده و مضمون آن این است که هرگاه انجام تکلیفی به صورت کامل با تمام اجزا و شرایط یا تمام مصادیق آن، دشوار یا ناممکن شود، به جا آوردن بخشی از آن که برای مکلف ممکن و مقدور است از عهده او ساقط نمی‌گردد. طبق این قاعده، هرگاه مولا یا قانون گذار، موضوع مرکبی مثل نماز را که از اجزا و شرایط مخصوص ترکیب یافته است، از مکلف طلب کند، و یا به یک موضوع کلی دارای مصادیق مثل اکرام علما امر نماید، ولی مکلف از امتثال آن مرکب (نماز) یا عام (اکرام علما) به صورت کامل، عاجز گردد، برای مثال، به علت تنگی وقت نتواند سوره را بخواند یا نتواند در حال ایستاده اقامه نماز نماید یا به دلیل عدم دست‌رسی به آب برای شستن لباس، نتواند در لباس طاهر نماز بخواند، یا در مثال اکرام علما، قدرت اکرام تمام آنها را نداشته باشد، مشهور اصولیون بر این اعتقادند که وی باید همان مقدار ممکن و میسور را انجام دهد؛ یعنی در مثال‌های بالا، مکلف باید بدون سوره یا نشسته یا در لباس نجس، نماز بخواند و یا علما را به هر تعداد که از او عهده بر می‌آید، احترام نماید.

نکته اول:

در این که آیا قاعده میسور، هم درباره اجزا و شرایط مرکب (کل) و هم درباره افراد و مصادیق عام (کلی) جاری است یا نه، میان علما اختلاف وجود دارد.

نکته دوم:

در حجیت این قاعده نیز اختلاف نظر است، ولی بیشتر اصولیون، آن را حجت می‌دانند.

نکته سوم:

برای اثبات قاعده میسور به سه روایت استناد شده است:

1. رسول خدا (ص) می‌فرماید: ' اذا أمرتکم بشی ء فأتوا منه ما استطعتم؛ زمانی که درباره چیزی به شما دستوری دادم، شما هر مقدار از آن را که می‌توانید، انجام دهید '؛

2. حضرت علی (ع) می‌فرماید: ' المیسور لا یسقط بالمعسور؛ انجام مقداری از تکلیف، که از دست مکلف بر می‌آید، به علت دشوار یا غیر مقدور بودنِ انجام کامل آن، ساقط نمی‌شود '؛

3. حضرت علی (ع) می‌فرماید: ' ما لا یدرک کله لا یترک کله؛ کاری را که نمی‌توان به شکل کامل انجام داد، نباید از اساس ترک کرد '.

در سند و دلالت هر یک از این روایات، بحث‌های مفصلی وجود دارد. ضمن این که به دلایل دیگری نیز برای اثبات قاعده میسور تمسک گردیده است.

نکته چهارم:

قاعده میسور، در موارد بسیاری به کار گرفته شده، ولی فقها بیشتر در عبادات به آن تمسک نموده‌اند، هر چند در معاملات نیز کاربرد دارد.؛ برای مثال، در عقود، هر گاه طرفین عقد یا یکی از آن دو نتوانند صیغه عقد را بخوانند، اشاره کافی است.

نکته پنجم:

این قاعده در جایی مطرح است که فعل مقدور و میسور از مصادیق تکلیف مورد نظر ـ هر چند با تسامح عرفی ـ شمرده شود، چنان که عرف، نماز نشسته را نماز می‌داند، اما در مواردی که چنین نباشد، جای این قاعده نیست؛ برای مثال، کسی که قادر است روزه بگیرد، به شرطی که در بین آن یک لیوان آب بنوشد، از نظر شرع اصلاً نباید روزه بگیرد، زیرا از نظر شرعی این روزه مصداق آن تکلیف خاص نیست، چون نمی‌توان گفت حالا که نمی‌توانی آن گونه روزه بگیری، در بین روز یک لیوان آب بنوش و روزه دار هم باش.
=== منابع ===
#عوائد الایام : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/103/index.htm#88 88]
#منهاج الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5742/5742_1.htm#233 233]
#نهایة الافکار جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_1.htm#228 228]
#فوائد الاصول جلد 4 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#254 (254-258)]
#اصطلاحات الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#209 209]
#فرهنگ معارف اسلامی جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5138/5138_3.htm#489 489]
#انوار الاصول جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_1.htm#519 519]
#القواعد الفقهیة جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5186/5186_1.htm#539 539]
#اصول الاستنباط : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1163/index.htm#259 259]
#ایضاح الکفایة جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_5.htm#110 (110-119)]
#انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1189/1189_2.htm#386 386]
#انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1189/1189_2.htm#308 308]
#منتقی الاصول جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#286 286]
#کفایة الاصول : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#420 420]
#الوافیة فی اصول الفقه : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#85 85]
#[http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/12733 فرهنگ نامه اصول فقه]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''قاعده میسور ( اصول فقه )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::قاعده المیسور لا یسقط بالمعسور]]، [[بج::قاعده ما لا یدرک کله لا یترک کله]]
=== اعم ===
:[[اعم::قواعد فقهی ( اصول فقه )]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::دوران بین اقل و اکثر ارتباطی]]، [[وابسته::قاعده نفی عسر و حرج ( اصول فقه )]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::اجود التقریرات جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#314 314]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1157/1157_2.htm#315 315]
*[[منبع::اصطلاحات الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#209 209]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/888/index.htm#210 210]
*[[منبع::اصول الاستنباط]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1163/index.htm#258 258]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1163/index.htm#259 259]
*[[منبع::القواعد الفقهیة جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5186/5186_1.htm#539 539]
*[[منبع::المحصول فی علم الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#601 601]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#604 604]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#606 606]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1179/1179_3.htm#608 608]
*[[منبع::المحکم فی اصول الفقه جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/882/882_4.htm#428 428]
*[[منبع::الوافیة فی اصول الفقه]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1161/index.htm#85 85]
*[[منبع::انوار الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_1.htm#519 519]
*[[منبع::انوار الاصول جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#190 190]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#191 191]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#192 192]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#194 194]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#195 195]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#196 196]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#204 204]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#207 207]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1165/1165_3.htm#209 209]
*[[منبع::انوارالهدایة فی التعلیقة علی الکفایة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1189/1189_2.htm#308 308]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1189/1189_2.htm#386 386]
*[[منبع::ایضاح الکفایة جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_5.htm#110 (110-119)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_5.htm#115 115]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5152/5152_5.htm#119 119]
*[[منبع::بحوث فی علم الاصول جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#382 382]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#383 383]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#384 384]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1185/1185_5.htm#386 386]
*[[منبع::تهذیب الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_2.htm#397 397]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_2.htm#401 401]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_2.htm#403 403]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_2.htm#406 406]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1153/1153_2.htm#408 408]
*[[منبع::حقایق الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/871/871_2.htm#350 350]
*[[منبع::عوائد الایام]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/103/index.htm#88 88]
*[[منبع::فرائد الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#497 497]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1188/1188_2.htm#499 499]
*[[منبع::فرهنگ معارف اسلامی جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5138/5138_3.htm#489 489]
*[[منبع::فوائد الاصول جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#254 (254-258)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#256 256]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#257 257]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1162/1162_4.htm#258 258]
*[[منبع::کفایة الاصول]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1187/index.htm#420 420]
*[[منبع::محاضرات فی اصول الفقه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1158/1158_2.htm#249 249]
*[[منبع::مصباح الاصول جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_2.htm#471 471]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_2.htm#472 472]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/878/878_2.htm#477 477]
*[[منبع::منتقی الاصول جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#286 286]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#287 287]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#288 288]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#291 291]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#293 293]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#297 297]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#301 301]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#302 302]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/884/884_5.htm#304 304]
*[[منبع::منهاج الاصول جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5742/5742_1.htm#233 233]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_1.htm#228 228]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_1.htm#237 237]
*[[منبع::نهایة الافکار جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_3.htm#455 455]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1154/1154_3.htm#460 460]
[[رده:قاعده میسور ( اصول فقه )]]
[[کد::115697| ]]