نمایش مبدأ برای بیع دَین به دَین

== توضیح مفهومی ==

بیع دین به دین

بیع دَیْن به دَیْن: فروختن کلّیِ در ذمّه در برابر کلّیِ در ذمّه.

در تفسیر عنوان یادشده بین فقها از دو جهت اختلاف است. نخست از این جهت که آیا حقیقت بیع دین به دین، بیع کلّی در ذمّه در برابر کلّی در ذمّه‏ای است که هر دو پیش از عقد به سببی دیگر بر ذمّه آمده باشند، یا شامل بیع کلّی‏ای که به سبب عقد فعلی بر ذمّه آمده نیز می‏شود؟ بنابر قول اوّل بیع دین به دین تنها در دو دین ثابت قبل از عقد تحقّق‏پذیر است نه دو دین حاصل از عقد بیع. برخلاف قول دوم که در دو دین ثابت به سبب عقد نیز معنا پیدا می‏کند. مشهور قول دوم است. 1

جهت دوم اختلاف این است که آیا در صدق دین بر کلّی در ذمّه، مدّت‏دار بودن آن دخیل است یا نه؟ بنابر دخیل بودن، حقیقت دین، کلّی در ذمّه‏ای است که مدّت‏دار) مؤجّل (باشد. در نتیجه، کلّی در ذمّه‏ای که در اصل مدّت‏دار نبوده) نقد بوده است (یا مدّت‏دار بوده لیکن هنگام معامله مدّتش پایان پذیرفته است) حالّ و معجّل شده است (دین به شمار نمی‏رود. بیع این نوع کلّی در ذمّه در برابر کلّی در ذمّه، مصداق بیع دین به دین نخواهد بود.

بنابر عدم دخیل بودن، بیع دین به دین شامل همه انواع بیع کلّی در ذمّه در برابر کلّی در ذمّه می‏شود؛ خواه هر دو حالّ باشند یا مدّت‏دار و یا مختلف.

البتّه برخی گفته‏اند: بر فرض پذیرفتن اعتبار اجل در مفهوم دین - چنان‏که برخی لغویان گفته‏اند - مراد از آن، اعتبار اجل در اصل تحقّق عنوان دین است و پس از آن، دین بر کلّی در ذمّه صادق است؛ هرچند مدّت آن به پایان رسیده و حالّ و نقد گردیده باشد. 2

در روایت نبوی صلّی اللَّه علیه و آله از عنوان دیگری تحت عنوان »بیع کالی به کالی« نام برده شده است که فقها در ضمن بحث از بیع دین به دین و نیز هنگام تقسیم بیع به لحاظ مدّت‏دار بودن عوضین و نقد بودن آن دو، بدان پرداخته‏اند.

در تفسیر بیع کالی به کالی نیز اختلاف شده است. برخی، آن را مرادف بیع دین به دین گرفته‏اند؛ خواه مدّت‏دار باشد یا حالّ. بسیاری آن را به فروختن کلّی در ذمّه که مدّت‏دار است در برابر همانندش

تعریف کرده‏اند. گروهی نیز آن را به بیع نسیه در برابر نسیه تعریف نموده‏اند. البتّه این تعریف را می‏توان مندرج در تعریف دوم دانست؛ بدین‏گونه که مراد از مدّت‏دار بودن در تعریف دوم اعم از این است که به سببی غیر از عقد بیع باشد یا به عقد بیع که از دومی به بیع نسیه در برابر نسیه تعبیر می‏شود. 3 از عنوان بیع دین در برابر دین در باب تجارت و دین سخن رفته است.

حکم: بیع دین ثابت قبل از عقد در برابر همانندش درصورتی که هر دو مدّت‏دار) مؤجّل (باشند قبل از فرا رسیدن مدّت و نیز بنابر مشهور بیع دین ثابت به عقد در برابر همانندش در فرضی که هر دو مدّت‏دار باشند) بیع نسیه به نسیه (باطل است. در صحّت و بطلان سایر موارد - بنابر اختلاف دیدگاهها در مفهوم بیع دین به دین - اختلاف است. از آنچه نسبت به حکم بیع دین به دین گفته شد، حکم بیع کالی به کالی نیز روشن می‏شود. 4

1. الحدائق الناضرة 18 /20؛ ریاض‏المسائل 442 /8؛ فوائد القواعد/ 583؛ کفایة الاحکام 485 /1 و 533؛ جامع الشتات 84 - 82 /2؛ مهذب الاحکام 2 31 /18. الحدائق‏الناضرة 203 -- 48 /20؛ ریاض‏المسائل 454 /8؛ جواهر الکلام 347 - 346 /24؛ حاشیة المکاسب) یزدی (174 /2؛ نهایةالمقال/ 198 - 197؛ هدایة العباد) گلپایگانی (67 /2؛ منهاج الصالحین) سید محمدسعید حکیم (46 /2 و 3 207. المهذب 389 /1؛ الدروس الشرعیة 210 /3؛ کفایة الاحکام 480 /1؛ الحدائق الناضرة 119 /19؛ جواهر الکلام 4 295 - 293 /24. مصادر یادشده.
=== منابع ===
#فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#179 179]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''بیع دَین به دَین'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::بیع کالی به کالی ( فقه )]]، [[بج::بیع مدت دار به مدت دار]]، [[بج::بیع نسیه به نسیه]]، [[بج::کالی به کالی]]
=== اعم ===
:[[اعم::بیع دَین]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::بیع دَین به عین]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة جلد 20]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/94/94_20.htm#201 201]
*[[منبع::الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/69/69_3.htm#512 512]
*[[منبع::المبسوط فی فقه الامامیة جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/24/24_2.htm#123 123]
*[[منبع::الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 34]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1405/1405_34.htm#146 146]
*[[منبع::الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/1405/1405_9.htm#175 175]
*[[منبع::ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/55/55_2.htm#4 4]
*[[منبع::تبصرة المتعلمین]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/53/index.htm#149 149]
*[[منبع::تبصرة المتعلمین]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6304/index.htm#151 151]
*[[منبع::تحریرالاحکام (ط ق) جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/50/50_1.htm#200 200]
*[[منبع::تحریرالوسیله جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/226/226_1.htm#649 649]
*[[منبع::تذکرة الفقهاء (ط ج) جلد 11]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/48/48_11.htm#215 215]
*[[منبع::ترمینولوژی حقوق]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6305/index.htm#120 120]
*[[منبع::جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 4]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/66/66_4.htm#202 202]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/66/66_4.htm#203 203]
*[[منبع::جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 23]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_23.htm#98 98]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_23.htm#147 147]
*[[منبع::جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 24]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/105/105_24.htm#345 (345-346)]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 15]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_15.htm#18 18]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 35]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_35.htm#279 279]
*[[منبع::سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 37]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6313/6313_37.htm#6 (6-7)]
*[[منبع::فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6999/6999_2.htm#179 179]
*[[منبع::کتاب السرائرالحاوی لتحریرالفتاوی جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/33/33_2.htm#55 55]
*[[منبع::مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6333/6333_2.htm#971 971]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6333/6333_2.htm#1013 1013]
*[[منبع::مبسوط در ترمینولوژی حقوق جلد 23]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6333/6333_23.htm#2998 2998]
*[[منبع::مجمع الفائدة و البرهان جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/76/76_9.htm#96 96]
*[[منبع::منهاج الصالحین جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/229/229_2.htm#193 193]
*[[منبع::مهذب الاحکام جلد 17]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6297/6297_17.htm#262 262]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/6297/6297_17.htm#513 513]
*[[منبع::هدایة العباد جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/233/233_2.htm#67 67]
[[رده:بیع دَین به دَین]]
[[کد::36274| ]]