نمایش مبدأ برای آیه صادقین (علوم قرآنی )

== توضیح مفهومی ==

'''آیه صادقین ( علوم قرآنی )''' : آیه 119 توبه، در باره همگامی و پیروی از امام معصوم در هر عصر

به آیه 119 سوره توبه «آیه صادقین» می‌گویند: «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ'''»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید و با صادقان باشید».

خداوند در این آیه دستور می‏دهد که رابطه خود را با راستگویان و آنها که بر سر پیمان خود ایستاده‏اند محکم بدارند. در اینکه منظور از «صادقین» چه کسانی است، مفسران احتمالات گوناگونی داده‏اند. خود قرآن در آیات متعددی «صادقین» را تفسیر کرده است.

در آیه 177سوره بقره پس از آنکه مسلمانان را از گفتگوهای اضافی در باره مساله تغییر قبله نهی می‏کند حقیقت نیکوکاری را برای آنها چنین تفسیر می‏کند: ایمان به خدا و روز رستاخیز و فرشتگان و کتب آسمانی و پیامبران، سپس انفاق در راه خدا به نیازمندان و محرومان، و بر پا داشتن نماز، و پرداختن زکات، و وفای به عهد، و استقامت در برابر مشکلات به هنگام جهاد، و پس از ذکر همه اینها می‏گوید: کسانی که این صفات را دارا باشند، صادقان و پرهیزگارانند. به این ترتیب صادق کسی است که دارای ایمان به تمام مقدسات و- به دنبال آن- عمل در تمام زمینه‏ها باشد. و در آیه 15 سوره حجرات نیز «صدق» را مجموعه‏ای از ایمان و عمل که در آن هیچگونه تردید و تخلفی نباشد معرفی می‏کند. و در آیه 8 سوره حشر مؤمنان محرومی که با وجود همه مشکلات، استقامت به خرج دادند و از خانه و اموال خود بیرون رانده شدند، و جز رضای خدا و یاری پیامبر (ص) هدفی نداشتند، به عنوان صادقان معرفی شده‏اند.

از مجموع این آیات نتیجه می‏گیریم که صادقین آنهایی هستند که تعهدات خود را در برابر ایمان به پروردگار به خوبی انجام می‏دهند، نه تردیدی به خود راه می‏دهند، نه عقب‏نشینی می‏کنند، نه از انبوه مشکلات می‏هراسند بلکه با انواع فداکاریها، صدق ایمان خود را ثابت می‏کنند. شک نیست که این صفات مراتبی دارد، بعضی ممکن است در قله آن قرار گرفته باشند که ما نام آنها را معصومان می‏گذاریم، و بعضی در مراحل پائین تر.

با این حال، از روایات بسیاری استفاده می‏شود که منظور از این مفهوم در اینجا تنها معصومین هستند. سلیم بن قیس هلالی چنین نقل می‏کند: که روزی امیر مؤمنان (ع) با جمعی از مسلمانان گفت‌و‌گو داشت از جمله فرمود: شما را به خدا سوگند می‏دهم آیا می‏دانید هنگامی که خدا «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَ کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ'''» را نازل کرد سلمان گفت: ‌ای رسول خدا آیا منظور از آن عام است یا خاص؟ پیامبر (ص) فرمود: مأمورین به این دستور همه مؤمنانند و اما عنوان صادقین مخصوص برادرم علی (ع) و اوصیاء بعد از او تا روز قیامت است. هنگامی که علی (ع) این سؤال را کرد، حاضران گفتند آری این سخن را از پیامبر (ص) شنیدیم.

نافع از عبد اللَّه بن عمر در تفسیر آیه چنین نقل می‏کند که خداوند نخست به مسلمانان دستور داد که از خدا بترسند، سپس فرمود: کُونُوا مَعَ الصَّادِقِینَ؛ یعنی مع محمد و أهل بیته (با پیامبر اسلام و خاندانش) .

گر چه بعضی از مفسران اهل تسنن مانند نویسنده ~تفسیر المنار~ ذیل روایت فوق را به این صورت نقل کرده‏اند: مع محمد و اصحابه، ولی با توجه به اینکه مفهوم آیه عام است و هر زمانی را شامل می‏شود و می‏دانیم صحابه پیامبر (ص) در زمان محدودی بودند، عبارتی که در کتب شیعه از عبد اللَّه بن عمر نقل شده صحیح تر به نظر می‏رسد.

نویسنده تفسیر برهان نظیر این مضمون را از طرق اهل تسنن نقل کرده و می‏گوید: موفق بن احمد به اسناد خود از ابن عباس ذیل آیه فوق چنین‏ نقل کرده: هو علیّ بن ابی طالب (او علی بن ابی طالب است) . سپس می‏گوید: همین مطلب را عبد الرزاق در کتاب ~رموز الکنوز~ نیز آورده است.

اما مساله مهم تر این است که در آیه فوق دو دستور داده شده؛ نخست دستور به تقوا و سپس دستور به همراه بودن با صادقین، اگر مفهوم صادقین در آیه عام باشد و همه مؤمنان راستین و با استقامت را شامل گردد باید گفته شود: و کونوا من الصادقین: از صادقین باشید، نه با صادقین باشید. این خود قرینه روشنی است که صادقین در آیه به معنای گروه خاصی است. از سوی دیگر منظور از همراه بودن این نیست که انسان همنشین آنها باشد، بلکه بدون شک منظور آن است که همگام آنها باشد. آیا اگر کسی معصوم نباشد ممکن است بدون قید و شرط، دستور پیروی و همگامی با او صادر شود؟ آیا این خود دلیل بر آن نیست که این گروه تنها معصومانند؟ !

جالب توجه اینکه مفسر معروف فخر رازی که به تعصب و شک‏آوری معروف است، این حقیقت را پذیرفته (هر چند غالب مفسران اهل تسنن، با سکوت، از این مساله گذشته‏اند!) و می‏گوید: ' خداوند مؤمنان را به همراه بودن با صادقین دستور داده، بنابراین آیه دلالت بر این دارد که: آنها که جائز الخطا هستند باید به کسی اقتدا کنند که معصوم است، تا در پرتو او از خطا مصون بمانند، و این معنا در هر زمانی خواهد بود، و هیچ دلیلی بر اختصاص آن‏ به عصر پیامبر (ص) نداریم. ولی بعد از آن اضافه می‏کند: قبول داریم که مفهوم آیه این است و در هر زمانی باید معصومی باشد، اما ما این معصوم را مجموع امت می‏دانیم نه یک فرد!، و به تعبیر دیگر این آیه دلیل بر حجیت اجماع مؤمنین و عدم خطای مجموع امت است. حال آنکه اگر منظور از صادقان مجموع امت باشد، خود این «پیرو» نیز جزء آن مجموع است، و در واقع پیرو جزئی از پیشوا می‏شود، و اتحاد تابع و متبوع خواهد شد، در حالی که ظاهر آیه این است که پیروان از پیشوایان، و تابعان از متبوعان جدا هستند. نتیجه اینکه آیه فوق از آیاتی است که دلالت بر وجود معصوم در هر عصر و زمان می‏کند.

تنها سؤالی که باقی می‏ماند این است که «صادقین» جمع است و باید در هر عصری معصومان، متعدد باشند.

پاسخ این سؤال نیز روشن است و آن اینکه مخاطب تنها اهل یک عصر نیستند، بلکه آیه تمام اعصار و قرون را مخاطب ساخته و مسلم است که مجموع مخاطبین همه اعصار با جمعی از صادقین خواهند بود، و به تعبیر دیگر چون در هر عصری معصومی وجود دارد، هنگامی که همه قرون و اعصار را مورد توجه قرار دهیم سخن از جمع معصومان به میان خواهد آمد، نه از یک فرد. شاهد گویای این موضوع آن است که در عصر پیامبر (ص) جز او کسی‏ که واجب الاطاعه باشد وجود نداشت، و در عین حال آیه به طور مسلم شامل مؤمنان زمان او می‏شود.
=== منابع ===
#تفسیر نمونه جلد 8 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_8.htm#171 171]
#الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/842/842_3.htm#289 289]
#مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5572/5572_5.htm#122 122]
#تفسیر نور الثقلین جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/809/809_2.htm#280 280]
#المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_9.htm#402 402]
#تفسیر القمی جلد 1 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/797/797_1.htm#308 308]
#التفسیر الکبیر جلد 16 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5488/5488_16.htm#166 166]
== اصطلاح‌نامه ==
=== مترادفات ===
از واژه «'''آیه صادقین ( علوم قرآنی )'''» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
:[[بج::آیه 119 توبه ( علوم قرآنی )]]
=== اعم ===
:[[اعم::اسامی آیات]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::التفسیر الکبیر جلد 16]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5488/5488_16.htm#166 166]
*[[منبع::الدر المنثور فی التفسیر بالماثور جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/842/842_3.htm#289 289]
*[[منبع::المیزان فی تفسیر القرآن جلد 9]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_9.htm#402 402]
*[[منبع::تفسیر القمی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/797/797_1.htm#308 308]
*[[منبع::تفسیر فرات الکوفی جلد 1]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/798/798_1.htm#308 308]
*[[منبع::تفسیر نمونه جلد 8]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_8.htm#171 171]
*[[منبع::تفسیر نور الثقلین جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/809/809_2.htm#280 280]
*[[منبع::مجمع البیان فی تفسیرالقرآن جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5572/5572_5.htm#122 122]
[[رده:آیه صادقین ( علوم قرآنی )]]
[[کد::255719| ]]