نمایش مبدأ برای آیات حبط و تکفیر

== توضیح مفهومی ==

'''آیات حبط و تکفیر''' : آیات دالّ بر بی‌تأثیر شدن عمل خیر با گناه، و پوشاندن گناه با کار نیک

حبط در لغت، به ‌معنای فاسد شدن و هدر رفتن است، و تکفیر، مصدر باب تفعیل به ‌معنای پوشاندن است که دو مصدر ثلاثی مجرد آن (کَفر و کُفر) نیز به همین معنا می‌آید. البته تکفیر، معانی دیگری مانند نسبت دادن غیر به کفر و بی‌دینی نیز‌دارد. حبط در اصطلاح به معنای از میان رفتن ثواب یا استحقاق آن یا دیگر آثار عمل نیک به‌ وسیله گناه، و تکفیر یعنی پوشاندن و محو کردن عقاب یا استحقاق آن یا دیگر آثار گناه با انجام کار خیر است. حبط و تکفیر دو اصطلاح قرآنی و کلامی‌اند. واژه احباط که با مشتقّات آن شانزده بار در قرآن مجید آمده، در لغت به معنای ابطال و بی‌خاصیت کردن عمل، و در اصطلاح از بین رفتن ثواب اعمال پیشین بر اثر گناهان پسین است.

به اعتقاد شیعه، اشاعره و بعضی از معتزله، مقصود از احباط این است که مکلف، عملی (طاعت) را که بر عهده او گذاشته شده است با تمام اجزا و شرایطش انجام ندهد؛ مثلاً اگر اجرتی را برای انتقال چیزی از جایی به جای دیگر قرار دهند، کسی مستحق اجرت است که آن را به جای گاه مورد نظر منتقل کند، در غیر این صورت گفته می‌شود، او عمل خود را باطل (احباط) کرده است.

حبط و واژه‌های هم‌ریشه آن 16 بار در قرآن آمده است: بقره// 217؛ آل‌عمران// 22؛ مائده// 5 و53؛ انعام// 88؛ اعراف// 147؛ توبه// 69؛ هود// 16؛ کهف// 105؛ احزاب// 19؛ زمر// 65؛ محمّد// 9، 28 و 32؛ حجرات// 2.

تکفیر و واژه‌های هم‌ریشه آن نیز 14 بار در قرآن به‌کار رفته است: بقره// 271؛ آل‌عمران// 193 و 195؛ نساء// 31؛ مائده// 65؛ انفال// 29؛ عنکبوت// 7؛ زمر// 35؛ محمّد// 2؛ فتح// 5؛ تغابن// 9؛ طلاق// 5؛ تحریم// 8.

بر اساس آیاتی از قرآن و نیز اخبار فراوان، تعدادی از گناهان سبب نابودی بسیاری از عبادات و کارهای نیک می‌شود که به آنها اشاره می‌شود:

1. ارتداد (کفر پس از ایمان) : «'''یَسْئَلُونَکَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرامِ قِتالٍ فِیهِ قُلْ قِتالٌ فِیهِ کَبِیرٌ وَ صَدٌّ عَنْ سَبِیلِ اللَّهِ وَ کُفْرٌ بِهِ وَ الْمَسْجِدِ الْحَرامِ وَ إِخْراجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَکْبَرُ عِنْدَ اللَّهِ وَ الْفِتْنَةُ أَکْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَ لا یَزالُونَ یُقاتِلُونَکُمْ حَتَّی یَرُدُّوکُمْ عَنْ دِینِکُمْ إِنِ اسْتَطاعُوا وَ مَنْ یَرْتَدِدْ مِنْکُمْ عَنْ دِینِهِ فَیَمُتْ وَ هُوَ کافِرٌ فَأُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِکَ أَصْحابُ النَّارِ هُمْ فِیها خالِدُونَ'''»؛ «از تو، درباره جنگ کردن در ماه حرام، سؤال می‏کنند، بگو: جنگ در آن، (گناهی) بزرگ است، ولی جلوگیری از راه خدا (و گرایش مردم به آیین حق) و کفر ورزیدن نسبت به او و هتک احترام مسجد الحرام، و اخراج ساکنان آن، نزد خداوند مهم‏تر از آن است، و ایجاد فتنه، (و محیط نامساعد، که مردم را به کفر، تشویق و از ایمان باز می‏دارد) حتی از قتل بالاتر است. و مشرکان، پیوسته با شما می‏جنگند، تا اگر بتوانند شما را از آیینتان برگردانند، ولی کسی که از آیینش برگردد، و در حال کفر بمیرد، تمام اعمال نیک (گذشته) او، در دنیا و آخرت، بر باد می‏رود، و آنان اهل دوزخند، و همیشه در آن خواهند بود» (بقره// 217) .

«'''إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلی‏ أَدْبارِهِمْ مِنْ بَعْدِ ما تَبَیَّنَ لَهُمُ الْهُدَی الشَّیْطانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَ أَمْلی‏ لَهُمْ * ذلِکَ بِأَنَّهُمْ قالُوا لِلَّذِینَ کَرِهُوا ما نَزَّلَ اللَّهُ سَنُطِیعُکُمْ فِی بَعْضِ الْأَمْرِ وَ اللَّهُ یَعْلَمُ إِسْرارَهُمْ * فَکَیْفَ إِذا تَوَفَّتْهُمُ الْمَلائِکَةُ یَضْرِبُونَ وُجُوهَهُمْ وَ أَدْبارَهُمْ * ذلِکَ بِأَنَّهُمُ اتَّبَعُوا ما أَسْخَطَ اللَّهَ وَ کَرِهُوا رِضْوانَهُ فَأَحْبَطَ أَعْمالَهُمْ؛ «کسانی که بعد از روشن شدن حق پشت کردند شیطان اعمال زشتشان را در نظرشان زینت داده، و آنها را با آرزوهای طولانی فریفته است. این بخاطر آن است که آنها به کسانی که نزول وحی الهی را کراهت داشتند گفتند ما در بعضی از امور از شما پیروی می‏کنیم، در حالی که خداوند اسرار آنها را می‏داند. حال آنها چگونه خواهد بود هنگامی که فرشتگان (مرگ) بر صورت و پشت آنها می‏زنند (و قبض روحشان می‏کنند) . این بخاطر آن است که آنها از آنچه خداوند را به خشم می‏آورد پیروی کردند و آنچه را موجب خشنودی او است کراهت داشتند لذا اعمالشان را حبط و نابود کرد» (محمد// 25- 28) .

و همچنین در آیه 65 زمر و 88 انعام نیز از شرک پس از ایمان سخن به ‌میان آمده که خود نوعی ارتداد است و عمل را باطل می‌کند.

2. شرک: «'''ما کانَ لِلْمُشْرِکِینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللَّهِ شاهِدِینَ عَلی‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ وَ فِی النَّارِ هُمْ خالِدُونَ'''»؛ «مشرکان حق ندارند مساجد خدا را آباد کنند در حالی که به کفر خویش گواهی می‏دهند آنها اعمالشان نابود (و بی ارزش) شده و در آتش جاودانه خواهند ماند» (توبه// 17) .

3. کفر به پروردگار: «'''مَثَلُ الَّذِینَ کَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ کَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّیحُ فِی یَوْمٍ عاصِفٍ لا یَقْدِرُونَ مِمَّا کَسَبُوا عَلی‏ شَیْ‏ءٍ ذلِکَ هُوَ الضَّلالُ الْبَعِیدُ'''»؛ «اعمال کسانی که به پروردگارشان کافر شدند همچون خاکستری است در برابر تندباد در یک روز طوفانی، آنها توانایی ندارند کمترین چیزی از آنچه را انجام داده‏اند به دست آورند و این گمراهی دور و درازی است» (ابراهیم// 18) .

4. کفر به آیات الهی: «'''إِنَّ الَّذِینَ یَکْفُرُونَ بِآیاتِ اللَّهِ وَ یَقْتُلُونَ النَّبِیِّینَ بِغَیْرِ حَقٍّ وَ یَقْتُلُونَ الَّذِینَ یَأْمُرُونَ بِالْقِسْطِ مِنَ النَّاسِ فَبَشِّرْهُمْ بِعَذابٍ أَلِیمٍ * أُولئِکَ الَّذِینَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ ما لَهُمْ مِنْ ناصِرِینَ'''»؛ «کسانی که نسبت به آیات خدا کفر می‏ورزند و پیامبران را بناحق می‏کشند، و (نیز) مردمی را که امر به عدالت می‏کنند به قتل می‏رسانند، به کیفر دردناک (الهی) بشارت ده! آنها کسانی هستند که اعمال (نیکشان، به خاطر این گناهان بزرگ، ) در دنیا و آخرت تباه شده، و یاور و مددکار (و شفاعت کننده‏ای) ندارند» (آل عمران// 21- 22) .

«'''أُولئِکَ الَّذِینَ کَفَرُوا بِآیاتِ رَبِّهِمْ وَ لِقائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَلا نُقِیمُ لَهُمْ یَوْمَ الْقِیامَةِ وَزْناً'''»؛ «آنها کسانی هستند که به آیات پروردگارشان و لقای او کافر شدند، به همین جهت اعمالشان حبط و نابود شد، لذا روز قیامت میزانی برای آنها برپا نخواهیم کرد» (کهف// 105) .

5. کفر به ایمان: «'''الْیَوْمَ أُحِلَّ لَکُمُ الطَّیِّباتُ وَ طَعامُ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ حِلٌّ لَکُمْ وَ طَعامُکُمْ حِلٌّ لَهُمْ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الْمُؤْمِناتِ وَ الْمُحْصَناتُ مِنَ الَّذِینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ إِذا آتَیْتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحْصِنِینَ غَیْرَ مُسافِحِینَ وَ لا مُتَّخِذِی أَخْدانٍ وَ مَنْ یَکْفُرْ بِالْإِیمانِ فَقَدْ حَبِطَ عَمَلُهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرِینَ'''»؛ «امروز چیزهای پاکیزه برای شما حلال شد و (همچنین) غذای اهل کتاب برای شما حلال است و غذای شما برای آنها حلال می‏باشد و (نیز) زنان پاکدامن از مسلمانان و زنان پاکدامن از اهل کتاب حلال هستند هنگامی که مهر آنها را بپردازید و پاکدامن باشید نه زناکار و نه دوست پنهانی و نامشروع گیرید، و کسی که انکار کند آنچه را باید به آن ایمان بیاورد اعمال او باطل و بی اثر می‏گردد و در سرای دیگر از زیانکاران خواهد بود» (مائده// 5) .

محمد بن‌مسلم از امام باقر یا امام‌ صادق (علیهما السلام) نقل می‌کند که کفر به ایمان عبارت است از عمل نکردن به دستورهای خدا به‌ طوری که به کلی رها شود. بعد فرمود: و از آن جمله است کسی که نماز را عمداً رها کند؛ بدون آن که خواب بماند یا کار دیگری او را از نماز باز‌دارد.

6. انکار معاد: «'''وَ الَّذِینَ کَذَّبُوا بِآیاتِنا وَ لِقاءِ الْآخِرَةِ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ هَلْ یُجْزَوْنَ إِلاَّ ما کانُوا یَعْمَلُونَ'''»؛ «و کسانی که آیات ما و لقای رستاخیز را تکذیب (و انکار) کنند اعمالشان نابود می‏گردد آیا جز آنچه را عمل کرده‏اند پاداش داده می‏شوند» (اعراف// 147) . «'''وَ قالَ الَّذِینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَیْنَا الْمَلائِکَةُ أَوْ نَری‏ رَبَّنا لَقَدِ اسْتَکْبَرُوا فِی أَنْفُسِهِمْ وَ عَتَوْا عُتُوًّا کَبِیراً * یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِکَةَ لا بُشْری‏ یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمِینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُوراً * وَ قَدِمْنا إِلی‏ ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً'''»؛ «و آنها که امیدی به لقای ما ندارند (و رستاخیز را انکار می‏کنند) می‏گویند: چرا فرشتگان بر ما نازل نمی‏شوند؟ و یا پروردگارمان را با چشم خود نمی‏بینیم؟ آنها در باره خود تکبر ورزیدند و طغیان بزرگی کردند. (آنها به آرزوی خود می‏رسند) اما روزی که فرشتگان را می‏بینند روز بشارت مجرمان نخواهد بود! (بلکه روز مجازات و کیفر آنان است) و می‏گویند ما را امان دهید ما را معاف دارید! و ما به سراغ اعمالی که آنها انجام دادند می‏رویم و همه را همچون ذرات غبار پراکنده در هوا می‏کنیم!» (فرقان// 21- 23) .

7. نفاق: «'''قَدْ یَعْلَمُ اللَّهُ الْمُعَوِّقِینَ مِنْکُمْ وَ الْقائِلِینَ لِإِخْوانِهِمْ هَلُمَّ إِلَیْنا وَ لا یَأْتُونَ الْبَأْسَ إِلاَّ قَلِیلاً * أَشِحَّةً عَلَیْکُمْ فَإِذا جاءَ الْخَوْفُ رَأَیْتَهُمْ یَنْظُرُونَ إِلَیْکَ تَدُورُ أَعْیُنُهُمْ کَالَّذِی یُغْشی‏ عَلَیْهِ مِنَ الْمَوْتِ فَإِذا ذَهَبَ الْخَوْفُ سَلَقُوکُمْ بِأَلْسِنَةٍ حِدادٍ أَشِحَّةً عَلَی الْخَیْرِ أُولئِکَ لَمْ یُؤْمِنُوا فَأَحْبَطَ اللَّهُ أَعْمالَهُمْ وَ کانَ ذلِکَ عَلَی اللَّهِ یَسِیراً'''»؛ «خداوند کسانی که مردم را از جنگ باز می‏داشتند و کسانی را که به برادران خود می‏گفتند به سوی ما بیائید (و خود را از معرکه بیرون کشید) به خوبی می‏شناسد. آنها (مردمی ضعیفند و) جز به مقدار کمی کارزار نمی‏کنند. آنها در همه چیز نسبت به شما بخیلند، و هنگامی که لحظات ترس و بحرانی پیش آید مشاهده می‏کنی آن چنان به تو نگاه می‏کنند و چشمهایشان در حدقه می‏چرخد که گویی می‏خواهند قالب تهی کنند! اما هنگامی که حالت خوف و ترس فرو نشست زبانهای تند و خشن خود را با انبوهی از خشم و عصبانیت بر شما می‏گشایند (و سهم خود را از غنائم مطالبه می‏کنند!) در حالی که در آن نیز حریص و بخیلند، آنها هرگز ایمان نیاورده‏اند لذا خداوند اعمالشان را حبط و نابود کرد و این کار بر خدا آسان است» (احزاب// 18- 19) .

«'''وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقِینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْکُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدِینَ فِیها هِیَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقِیمٌ * کَالَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ کانُوا أَشَدَّ مِنْکُمْ قُوَّةً وَ أَکْثَرَ أَمْوالاً وَ أَوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِکُمْ کَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِکُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خُضْتُمْ کَالَّذِی خاضُوا أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْخاسِرُونَ'''»؛ «خداوند به مردان و زنان منافق و کفار وعده آتش دوزخ داده، جاودانه در آن خواهند ماند، همان برای آنها کافی است، و خدا آنها را از رحمتش دور ساخته، و عذاب همیشگی برای آنها است. (شما منافقان) همانند کسانی هستید که قبل از شما بودند (و راه نفاق پوییدند) آنها از شما نیرومندتر و اموال و فرزندانشان فزونتر بود، آنها از بهره خود (در دنیا در راه هوسها و گناه) استفاده کردند، شما نیز از بهره خود (در این راه) استفاده کردید همان گونه که آنها استفاده کردند شما (در کفر و نفاق و استهزای مومنان فرو رفتید همانگونه که آنها فرو رفتند، (ولی سر انجام) اعمالشان در دنیا و آخرت نابود شد و آنها زیانکارانند» (توبه// 68- 69) .

8. دنیاطلبی: مَنْ کانَ یُرِیدُ الْحَیاةَ الدُّنْیا وَ زِینَتَها نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمالَهُمْ فِیها وَ هُمْ فِیها لا یُبْخَسُونَ * أُولئِکَ الَّذِینَ لَیْسَ لَهُمْ فِی الْآخِرَةِ إِلاَّ النَّارُ وَ حَبِطَ ما صَنَعُوا فِیها وَ باطِلٌ ما کانُوا یَعْمَلُونَ'''»؛ «کسانی که زندگی دنیا و زینت آن را طالب باشند اعمالشان را در این جهان بی‏کم و کاست به آنها می‏دهیم! (ولی) آنها در آخرت جز آتش (سهمی) نخواهند داشت و آنچه را در دنیا (برای نیل به مقاصد مادی و برای غیر خدا) انجام دادند بر باد می‏رود و اعمالشان باطل می‏شود» (هود// 15- 16) .

9. بلند سخن گفتن در حضور پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله) : «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لا تَرْفَعُوا أَصْواتَکُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِیِّ وَ لا تَجْهَرُوا لَهُ بِالْقَوْلِ کَجَهْرِ بَعْضِکُمْ لِبَعْضٍ أَنْ تَحْبَطَ أَعْمالُکُمْ وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ'''»؛ «‌ای کسانی که ایمان آورده‏اید صدای خود را فراتر از صدای پیامبر نکنید، و در برابر او بلند سخن مگویید (و داد و فریاد نزنید) آن گونه که بعضی از شما در برابر بعضی می‏کنند، مبادا اعمال شما نابود گردد در حالی که نمی‏دانید!» (حجرات// 2) .

10. منّت و آزار بعد از انفاق در راه خدا: «'''یـاَیُّها الَّذینَ ءامَنوا لاتُبطِـلوا صَدَقـتِکُم بِالمَنِّ و‌الاَذی'''»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید! بخششهای خود را با منت و آزار، باطل نسازید!» (بقره// 264) .

11. نافرمانی خدا و رسول: «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَکُمْ'''»؛ «‌ای کسانی که ایمان آورده‏اید اطاعت کنید خدا، و اطاعت کنید رسول خدا را، و اعمال خود را باطل مسازید» (محمد// 33) .

در مقابل آیات حبط، آیات تکفیر به اعمالی اشاره دارند که گناهان را می‌پوشانند. این اعمال عبارتند از:

1. ایمان: «'''رَبَّنا إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِیاً یُنادِی لِلْإِیمانِ أَنْ آمِنُوا بِرَبِّکُمْ فَآمَنَّا رَبَّنا فَاغْفِرْ لَنا ذُنُوبَنا وَ کَفِّرْ عَنَّا سَیِّئاتِنا وَ تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ'''»؛ «پروردگارا، ما صدای منادی توحید را شنیدیم، که دعوت می‏کرد به پروردگار خود ایمان بیاورید و ما ایمان آوردیم، (اکنون که چنین است) پروردگارا، گناهان ما را ببخش، و ما را با نیکان (و در مسیر آنها) بمیران» (آل عمران// 193) . و نیز آیه 65 سوره مائده و آیه 5 سوره فتح.

2. تقوای الهی: «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا إِنْ تَتَّقُوا اللَّهَ یَجْعَلْ لَکُمْ فُرْقاناً وَ یُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یَغْفِرْ لَکُمْ وَ اللَّهُ ذُو الْفَضْلِ الْعَظِیمِ'''»؛ «ای کسانی که ایمان آورده‏اید اگر از (مخالفت فرمان) خدا بپرهیزید برای شما وسیله‏ای برای جدایی حق از باطل قرار می‏دهد (و روشن‏بینی خاصی که در پرتو آن حق را از باطل خواهید شناخت) و گناهان شما را می‏پوشاند و شما را می‏آمرزد و خداوند فضل و بخشش عظیم دارد» (انفال// 29) ، و نیز آیه 5 سوره طلاق.

3. عمل صالح در کنار ایمان به خداوند: «'''وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَنَجْزِیَنَّهُمْ أَحْسَنَ الَّذِی کانُوا یَعْمَلُونَ» +؛ «و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند گناهان آنها را می‏پوشانیم (و می‏بخشیم) و آنها را به بهترین اعمالی که انجام داده‏اند پاداش می‏دهیم» (عنکبوت// 7) . «'''وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ آمَنُوا بِما نُزِّلَ عَلی‏ مُحَمَّدٍ وَ هُوَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ کَفَّرَ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ أَصْلَحَ بالَهُمْ'''»؛ «و کسانی که ایمان آوردند و عمل صالح انجام دادند به آنچه بر محمد (ص) نازل شده- که همه حق است و از سوی پروردگار- نیز ایمان آوردند خداوند گناهانشان را می‏بخشد و کارشان را اصلاح می‏کند» (محمد// 2) . و نیز آیه 9 سوره تغابن و 35 سوره زمر.

4. هجرت و جهاد و تحمل مشکلات در راه خدا: «'''فَاسْتَجابَ لَهُمْ رَبُّهُمْ أَنِّی لا أُضِیعُ عَمَلَ عامِلٍ مِنْکُمْ مِنْ ذَکَرٍ أَوْ أُنْثی‏ بَعْضُکُمْ مِنْ بَعْضٍ فَالَّذِینَ هاجَرُوا وَ أُخْرِجُوا مِنْ دِیارِهِمْ وَ أُوذُوا فِی سَبِیلِی وَ قاتَلُوا وَ قُتِلُوا لَأُکَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَیِّئاتِهِمْ وَ لَأُدْخِلَنَّهُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ ثَواباً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ اللَّهُ عِنْدَهُ حُسْنُ الثَّوابِ'''»؛ «خداوند درخواست آنها (صاحبان خرد که درخواست‏های آنها در آیات سابق گذشت) را پذیرفت (و فرمود) من عمل هیچ عمل کننده‏ای از شما را، خواه زن باشد یا مرد ضایع نخواهم کرد، شما همگی هم‏نوعید و از جنس یکدیگر، آنها که در راه خدا هجرت کردند، و از خانه‏های خود بیرون رانده شدند، و در راه من آزار دیدند، و جنگ کردند و کشته شدند سوگند یاد می‏کنم، که گناهان آنها را می‏بخشم، و آنها را در بهشتهایی که از زیر درختان آن نهرها جاری است، وارد می‏کنم، این پاداشی است از طرف خداوند، و بهترین پاداشها نزد پروردگار است» (آل عمران// 195) .

5. دادن صدقه به مستمندان: «'''إِنْ تُبْدُوا الصَّدَقاتِ فَنِعِمَّا هِیَ وَ إِنْ تُخْفُوها وَ تُؤْتُوهَا الْفُقَراءَ فَهُوَ خَیْرٌ لَکُمْ وَ یُکَفِّرُ عَنْکُمْ مِنْ سَیِّئاتِکُمْ وَ اللَّهُ بِما تَعْمَلُونَ خَبِیرٌ'''»؛ «اگر انفاقها را آشکار کنید، خوب است! و اگر آنها را مخفی ساخته و به نیازمندان بدهید، برای شما بهتر است! و قسمتی از گناهان شما را می‏پوشاند، (و در پرتو بخشش در راه خدا، بخشوده خواهید شد.) و خداوند به آنچه انجام می‏دهید، آگاه است» (بقره// 271) ‏.

6. توبه: «'''یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا تُوبُوا إِلَی اللَّهِ تَوْبَةً نَصُوحاً عَسی‏ رَبُّکُمْ أَنْ یُکَفِّرَ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ یُدْخِلَکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ یَوْمَ لا یُخْزِی اللَّهُ النَّبِیَّ وَ الَّذِینَ آمَنُوا مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعی‏ بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنا أَتْمِمْ لَنا نُورَنا وَ اغْفِرْ لَنا إِنَّکَ عَلی‏ کُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدِیرٌ'''»؛ «‌ای کسانی که ایمان آورده‏اید! توبه کنید توبه خالصی، امید است با این کار پروردگارتان گناهانتان را ببخشد، و شما را در باغهایی از بهشت که نهرها از زیر درختانش جاری است وارد کند، در آن روزی که خداوند پیامبر و کسانی را که با او ایمان آوردند خوار نمی‏کند، این در حالی است که نور آنها از پیشاپیش آنها و از سوی راستشان در حرکت است، و می‏گویند پروردگارا! نور ما را کامل کن، و ما را ببخش که تو بر هر کار قادری» (تحریم// 8) .

7. پرهیز از گناهان کبیره: خداوند به کسانی که از گناهان کبیره اجتناب کنند وعده تکفیر گناهان کوچکِ آنان را داده است: «'''إِنْ تَجْتَنِبُوا کَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُکَفِّرْ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ وَ نُدْخِلْکُمْ مُدْخَلاً کَرِیماً'''»؛ «اگر از گناهان کبیره‏ای که از آن نهی شده‏اید اجتناب کنید گناهان کوچک شما را می‏پوشانیم و در جایگاه خوبی شما را وارد می‏سازیم» (نساء// 31).
=== منابع ===
#المیزان فی تفسیر القرآن جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_2.htm#167 (167-172)]
#المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_18.htm#308 308]
#التمهید فی علوم القرآن جلد 3 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_3.htm#332 (332-368)]
#تفسیر نمونه جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_2.htm#113 (113-115)]
#قاموس قرآن جلد 6 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5373/5373_6.htm#122 122]
#منشور جاوید قرآن جلد 8 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5643/5643_8.htm#248 (248-275)]
#التبیان فی تفسیر القرآن جلد 2 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5466/5466_2.htm#424 424]
#بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار جلد 68 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/509/509_68.htm#197 197]
#الذخیرة فی علم الکلام : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5217/index.htm#312 312]
#کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5040/index.htm#413 413]
#شرح الاصول الخمسة : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5712/index.htm#422 422]
#شرح المقاصد فی علم الکلام جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3101/3101_5.htm#142 142]
#شرح المقاصد فی علم الکلام جلد 5 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3101/3101_5.htm#125 125]
#المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیرللرافعی : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5397/index.htm#118 118]
#لسان العرب جلد 7 : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/4046/4046_7.htm#270 270]
== اصطلاح‌نامه ==
=== اعم ===
:[[اعم::آیات]]
=== وابسته ===
:[[وابسته::حبط و تکفیر]]
{{نمایه}}
== منابع ==
*[[منبع::التبیان فی تفسیر القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5466/5466_2.htm#424 424]
*[[منبع::التمهید فی علوم القرآن جلد 3]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_3.htm#332 (332-368)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5051/5051_3.htm#376 (376-417)]
*[[منبع::الذخیرة فی علم الکلام]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5217/index.htm#312 312]
*[[منبع::المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیرللرافعی]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5397/index.htm#118 118]
*[[منبع::المیزان فی تفسیر القرآن جلد 18]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_18.htm#308 308]
*[[منبع::المیزان فی تفسیر القرآن جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/814/814_2.htm#167 (167-172)]
*[[منبع::بحار الانوار الجامعة لدرر أخبار الائمة الاطهار جلد 68]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/509/509_68.htm#197 197]
*[[منبع::تفسیر نمونه جلد 2]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_2.htm#69 (69-72)]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/10360/10360_2.htm#113 (113-115)]
*[[منبع::شرح الاصول الخمسة]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5712/index.htm#422 422]
*[[منبع::شرح المقاصد فی علم الکلام جلد 5]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3101/3101_5.htm#125 125]، [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/3101/3101_5.htm#142 142]
*[[منبع::قاموس قرآن جلد 6]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5373/5373_6.htm#122 122]
*[[منبع::کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5040/index.htm#413 413]
*[[منبع::لسان العرب جلد 7]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/4046/4046_7.htm#270 270]
*[[منبع::منشور جاوید قرآن جلد 8]] : ''صفحه'' [http://islamicdoc.org/Multimedia/fbook/5643/5643_8.htm#248 (248-275)]
[[رده:آیات حبط و تکفیر]]
[[کد::2314| ]]