رمز
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
رمز : نوعی کنایه، دارای خفا
قدما کنایه را از نظر وضوح و خفا، قلت و کثرت وسائط و سرعت یا کندی انتقال از مکنیٌّ‌به، به مکنیٌّ‌عنه به «ایماء»، «تلویح» و «رمز» تقسیم کرده‌اند. در «رمز» معنا مبهم و فهمیدن آن غالباً غیرممکن است؛ مگر این‌که کسی معنای آن را به ما بگوید. وسائط در آن نیز خفی است؛ به طوری که می‌توان گفت اصلاً نمی‌توانیم وسائط را دریابیم و در نتیجه، انتقال از معنای ظاهر به باطن دشوار و گاهی غیرممکن است. به هر حال فهم مکنی‌عنه، دیریاب است؛ لذا رمز را یک نشانه و یک لغت باید تلقی کنیم و معنای آن را بیاموزیم. در این باره عریض‌القفا به معنای کودن را مثال زده‌اند. عریض‌القفا یعنی کسی که پشت سرش پهن یا صاف باشد؛ اما دقیقاً معلوم نیست چرا چنین امری را نشانه بلاهت می‌دانستند. شاید کودن را کسی می‌پنداشتند که به سر او می‌زنند و آن قدر به سر او زده‌اند که پشت سرش پهن و صاف شده است. از قرآن نیز آیه شریفه «أُحِلَّ لَکُمْ لَیْلَةَ الصِّیَامِ الرَّفَثُ إِلَی نِسَآئِکُمْ» (بقره// 187) را مثال آورده‌اند، که «رفث» به معنای گفتار زشت و با فرض این‌که شرایط رمز را دارد کنایه از جماع آورده شده است. و در آیه شریفه «وَقَالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدتُّمْ عَلَیْنَا» (فصّلت// 21) «جلودهم» کنایه از «فروجهم» و ممکن است رمز باشد.
منابع
- مباحث فی علوم القرآن : صفحه 330
- التمهید فی علوم القرآن جلد 5 : صفحه 334
- محیط المحیط قاموس مطول للغة العربیة : صفحه 350
- اسالیب البیان فی القرآن : صفحه 788
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «رمز» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه رمز به زیرصفحه رمز/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.