تمثیل مختلط
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
تمثیل مختلط : تشبیه چیزی به شیء مرکب از امور محسوس به حواس ظاهری و باطنی
یکی از تمثیل‌های قرآن 'تمثیل مختلط'، یعنی تمثیلی است که در آن، صورت مرکب از اشیای مُدرَک به حواس ظاهر و باطن قرار دارد و در این تمثیل، مُدرَکات حس ظاهر با مُدرکات وجدان و شعور باطن در هم آمیخته می‌شوند و یک تابلو جامعی را در ذهن پدید می‌آورند. این نوع را از بهترین انواع تمثیل شمرده‌اند؛ مانند: «اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَکُمْ وَتَکَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ کَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْکُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَکُونُ حُطَامًا» (حدید//20) .
در این آیه، مراحل زندگی دنیا به پنج بخش: غفلت، سرگرمی، تجمل‌پرستی، تفاخر و تکاثر تقسیم شده است که به ترتیب مطابق دوره کودکی، نوجوانی، جوانی، میانسالی و پیری هستند.
این مراحل را به بارانی تشبیه می‌کنند که از آسمان نازل می‌شود و چنان زمین را زنده می‌گرداند که کشاورزان را به حیرت و شگفتی فرومی‌برد، سپس گیاهان آن به‌گونه‌ای خشک می‌شود که آنها را به رنگ زرد می‌بینید و پس از آن در هم شکسته و خُرد و به کاه تبدیل می‌شوند.
منابع
- مثل در قرآن کریم : صفحه 125