اعتیاد
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اعتیاد: عادت کردن و خو گرفتن.
این عنوان به مناسبت در باب‌های زکات، خمس، صوم، حج و نکاح مطرح شده است.
مواد مخدر: اعتیاد به مواد مخدر از هر نوع که باشد اعم از خواب آور، مختل کننده حواس و مست کننده - مانند تریاک، بنگ، حشیش و هروئین - حرام است و حتی بسیاری از فقیهان جواز استفاده طبّی از برخی مواد مخدر را، به ضرورت و انحصار درمان به آن و منجرّ نشدن به اعتیاد مشروط کرده‌اند 1 (--' مواد مخدر) .
معتادان: ترک اعتیاد در صورت امکان و در پی نداشتن ضرر، واجب است. 2 معرّفی معتادان به مراکز درمانی در صورتی که کمک به درمان آن‌ها باشد 3 و اطمینان به عدم ضرر کلّی مانند مرگ معتاد وجود داشته باشد جایز است. 4 دادن صدقات و کمک‌های مردمی به معتاد فقیر در صورت علم به مصرف آن‌ها در مواد مخدر، جایز نیست. 5 البته دادن خمس و زکات به معتادی که ترک اعتیاد برایش ممکن نیست، به مقدار رفع نیازهای ضروری، جایز است. 6
معتادی که مقرّرات کشوری مانع رفتن او به حج است و نمی‌تواند اعتیاد را ترک کند، اگر قبل از اعتیاد مستطیع شده و به حج نرفته است، حج بر او واجب است و در صورت یأس از ترک اعتیاد، باید نایب بگیرد، امّا اگر قبل از اعتیاد استطاعت نداشته، پس از آن نیز مستطیع نیست، مگر بتواند با ترک اعتیاد یا غیر آن، اجازه رفتن بگیرد. 7
اگر برای شخص معتاد به مواد مخدّر، ترک اعتیاد و روزه گرفتن بدون مصرف
________________________________________
570
آن ممکن نباشد، واجب است از مفطرات دیگر غیر از مواد مخدّر پرهیز نماید و از آن هم به مقدار ضرورت اکتفا کند. 8
ناتوانی شوهر در آمیزش بر اثر اعتیاد به هروئین و مانند آن، موجب جواز فسخ ازدواج نیست، امّا اگر خطر اعتیاد یا ضرر جانی برای زن وجود داشته باشد، جایز است زن در خانه شوهر نماند؛ هر چند طلاق وی موقوف به اذن و رضایت شوهر است. 9
دخانیات: اگر استعمال دخانیات مانند سیگار، توتون و تنباکو و اعتیاد به آن، ضرر عمده داشته باشد، حرام است 10 (--' دخانیات) .
گرفتن روزه واجب، بر شخص معتاد به سیگار و مانند آن واجب است. 11
1 - بررسی مواد مخدر در متون اسلامی 233 - 252.
2 - استفتائات (امام خمینی) 2 37.
3 - اجوبة الاستفتائات 2 109.
4 - بررسی مواد مخدر در متون اسلامی 236.
5 - استفتائات (امام خمینی) 2 36.
6 - مجمع المسائل 1 417.
7 - مناسک مراجع 64.
8 - مجمع المسائل 1 284.
9 - 2 186.
10 - منیة السائل (خویی) 206.
11 - مجمع المسائل 1 284.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 569