اسم جنس
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
اسم جنس : لفظ دلالت کننده بر ماهیت، با قطع نظر از افراد و مصادیق
مراد از ' جنس ' در اسم جنس، معنای منطقی آن - که در مقابل نوع می‌آید - نیست و مراد از اسم جنس، هر چیزی است که در مقابل عَلَم شخصی قرار می‌گیرد، چه جنس باشد چه نوع و چه صنف، و جوهر، عرض و امور اعتباری را در بر می‌گیرد.
اسم جنس از الفاظ و ادات مطلق است که دلالت بر ماهیت با قطع نظر از افراد و مصادیق می‌نماید، مانند کلمه ' رجل ' و ' شجر '.
مشهور آن است که موضوع له اسم جنس، ماهیت ' بما هی هی ' است؛ یعنی دارای هیچ گونه قید و شرطی نبوده و لا بشرط مقسمی است [۱] .
نکته اول:
تفاوت اسم جنس و عَلَم جنس از نظر موضوع له این است که اسم جنس برای ذات ماهیت، بی هیچ قید و شرطی، وضع شده و حتی قید ' لا بشرطی ' در معنای آن مدخلیتی ندارد؛ اما بنا بر نظریه مشهور، موضوع له عَلَم جنس، نفس ماهیت - بما هی هی - نیست، بلکه قیدی هم ضمیمه آن می‌باشد که عبارت است از تعین داشتن و مشخص بودن آن ماهیت، لکن نه به تعین خارجی بلکه با تعین در ذهن و از طریق توجه ذهن به آن.
البته نظریه غیر مشهور در مورد عَلَم جنس آن است که از این لحاظ با اسم جنس تفاوتی ندارد.
تفاوت دیگر آن است که اسم جنس معرفه نیست، اما عَلَم جنس، معرفه است و احکام معرفه بر آن مترتب می‌شود.
نکته دوم:
نظر غیر مشهور که به اصولیون قبل از مرحوم ' سلطان العلما ' مربوط می‌شود آن است که اسم جنس برای ماهیت به قید اطلاق، سریان و شیوع وضع شده است، به گونه‌ای که شیوع در افراد و حالات، از مدلول‌های لفظ می‌باشد؛ به خلاف نظر مشهور که آن را فاقد هر گونه قیدی می‌دانند.
پانوشت
منابع
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 193
- معارج الاصول : صفحه 49
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 525
- اصطلاحات الاصول : صفحه 246
- الاصول جلد 5 : صفحه 61
- جلد 2 : صفحه 558
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 515
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 680
- ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 527
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 25
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 7
- کفایة الاصول : صفحه 282
- فرهنگ نامه اصول فقه
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «اسم جنس» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
وابسته
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسم جنس به زیرصفحه اسم جنس/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.
منابع
- جلد 2 : صفحه 558، 579، 588
- اجود التقریرات جلد 1 : صفحه 515
- اصطلاحات الاصول : صفحه 26، 246
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه 345
- الاحکام فی اصول الأحکام جلد 1 : صفحه 48
- الاصول جلد 5 : صفحه 61
- الحاشیة علی استصحاب القوانین : صفحه 155
- الحلقة الثالثة فی اسلوبها الثانی جلد 1 : صفحه 393، 394
- الذریعة الی اصول الشریعة جلد 1 : صفحه 199، 200
- الفوائد الحائریة : صفحه 191
- القواعد و الفوائد جلد 1 : صفحه 202، 274
- اللمع فی اصول الفقه : صفحه 87
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 1 : صفحه 226، 328
- المحصول فی علم اصول الفقه جلد 5 : صفحه 344
- المحصول فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 593، 600، 601، 604
- الموجز فی اصول الفقه : صفحه 221
- الوصول الی کفایة الاصول جلد 3 : صفحه 246
- انوار الاصول جلد 1 : صفحه 112
- انوار الاصول جلد 2 : صفحه 193، 195، 196
- ایضاح الکفایة جلد 3 : صفحه 527
- بحوث فی علم الاصول جلد 3 : صفحه 41، 403، 411، 412، 415، 433، 435، 436، 437
- تسدید الاصول جلد 1 : صفحه 501، 539
- تهذیب الاصول جلد 1 : صفحه 466، 525
- حقایق الاصول جلد 1 : صفحه 546
- دروس فی علم الاصول جلد 1 : صفحه 238
- دروس فی علم الاصول جلد 2 : صفحه 86
- سیری کامل در اصول فقه جلد 9 : صفحه 7، 25
- شرح اصول فقه جلد 1 : صفحه 398
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 1 : صفحه 148، 149
- عدة الاصول (ط.ق) جلد 2 : صفحه 113
- علم اصول الفقه فی ثوبه الجدید : صفحه 195، 197
- فوائد الاصول جلد 2 : صفحه 572
- کفایة الاصول : صفحه 282
- محاضرات فی اصول الفقه جلد 5 : صفحه 344، 353، 355
- معارج الاصول : صفحه 49
- مقالات الاصول جلد 1 : صفحه 499
- منتقی الاصول جلد 3 : صفحه 407
- منتهی الدرایة فی توضیح الکفایة جلد 3 : صفحه 680
- نهایة الافکار جلد 1 : صفحه 115، 560، 563