اسلوب سؤال و جواب قرآن
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
اسلوب سؤال و جواب قرآن : شیوه قرآن در سؤال و جواب
اصل در سؤال و جواب این است که جواب با سؤال هماهنگ باشد؛ اما گاهی برای تفهیم به پرسشگری که سؤال را نادرست و نابه‌جا طرح کرده است، در پاسخ به سؤال وی از این قاعده عدول می‌شود. عدول از هماهنگی در جواب، به اقتضای حال گاهی سبب می‌شود جواب کامل‌تر و شامل‌تر از سؤال بیاید و گاهی ناقص؛ مانند:
1. «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الأهِلَّةِ قُلْ هِیَ مَوَاقِیتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ»؛ «از تو در باره هلال‌های ماه می‌پرسند؛ بگو آن، وقتنمای مردم و (موسم) حج است» (بقره// 189) .
در این آیه در باره هلال ماه و تغییرات آن سؤال شده است؛ ولی در جواب، حکمت آن را بیان کرده است.
2. «یَسْأَلُونَکَ مَاذَا یُنفِقُونَ قُلْ مَا أَنفَقْتُم مِّنْ خَیْرٍ فَلِلْوَالِدَیْنِ وَالأَقْرَبِینَ وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَابْنِ السَّبِیلِ» (بقره// 215) .
در این آیه، از چیزی سؤال شده است که باید انفاق شود؛ ولی در جواب، موارد مصرف انفاق بیان شده است.
3. «وَیَسْأَلُونَکَ عَنِ الرُّوحِ قُلِ الرُّوحُ مِنْ أَمْرِ رَبِّی» (اسراء// 85) .
در این آیه از ماهیت روح سؤال شده است؛ ولی جواب، با سؤال هماهنگ نیست؛ زیرا قصد سؤال‌کنندگان، کسب معرفت نبوده است؛ بلکه برای خرده‌گیری و سرسختی در رأی بوده است.
گاهی جواب، از سؤال افزون‌تر است؛ مانند: «وَمَا تِلْکَ بِیَمِینِکَ یَا مُوسَی ** قَالَ هِیَ عَصَایَ أَتَوَکَّأُ عَلَیْهَا وَأَهُشُّ بِهَا عَلَی غَنَمِی وَلِیَ فِیهَا مَآرِبُ أُخْرَی» (طه// 17 - 18) .
در این آیه از موسی (ع) در باره چیزی که در دست دارد سؤال شده است؛ اما موسی علاوه بر معرفی عصا، کارهایی را هم که با آن انجام می‌دهد بیان کرده است.
یکی دیگر از اصول سؤال و جواب این است که اگر سؤال جمله فعلیه است، جواب نیز جمله فعلیه باشد، و اگر اسمیه است، جواب هم اسمیه آورده شود؛ مانند: «قَالَ مَنْ یُحْیِی الْعِظَامَ وَهِیَ رَمِیمٌ ** قُلْ یُحْیِیهَا الَّذِی أَنشَأَهَا أَوَّلَ مَرَّةٍ» (یس// 78 - 79).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 2 : صفحه (369-374)
- البرهان فی علوم القرآن (با حاشیه) جلد 4 : صفحه 42
- قرآن ثقل اکبر : صفحه (357-359)
اصطلاح‌نامه
اعم
اخص
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه اسلوب سؤال و جواب قرآن به زیرصفحه اسلوب سؤال و جواب قرآن/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.