استعمال صیغه نهی در غیر تحریم
از دانشنامه علوم اسلامی
توضیح مفهومی
استعمال صیغه نهی در غیر تحریم : از گونه‌های مجاز لغوی
گفته شده است که هر گاه صیغه نهی در غیر تحریم به کار برده شود، از انواع «مجاز لغوی» به شمار می‌آید؛ چون حقیقت نهی، تحریم است و گاهی از اصل خود عدول کرده، و مجازاً در غیر آن به‌کار می‌رود؛ مانند:
1. کراهت: «وَلاَ تَمْشِ فِی الأَرْضِ مَرَحًا» (اسراء// 37) .
2. دعا: «رَبَّنَا لاَ تُزِغْ قُلُوبَنَا بَعْدَ إِذْ هَدَیْتَنَا» (آل عمران// 8) .
3. ارشاد: «لاَ تَسْأَلُواْ عَنْ أَشْیَاء إِن تُبْدَ لَکُمْ تَسُؤْکُمْ» (مائده// 101) .
4. تسویه: «فَاصْبِرُوا أَوْ لَا تَصْبِرُوا» (طور// 16) .
5. احتقار و تقلیل: «لاَ تَمُدَّنَّ عَیْنَیْکَ إِلَی مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوَاجًا مِّنْهُمْ» (حجر// 88) .
6. بیان عاقبت: «وَلاَ تَحْسَبَنَّ الَّذِینَ قُتِلُواْ فِی سَبِیلِ اللّهِ أَمْوَاتًا بَلْ أَحْیَاء عِندَ رَبِّهِمْ یُرْزَقُونَ» (آل عمران// 169) .
7. یأس: «لاَ تَعْتَذِرُواْ» (توبه// 66) .
8. اهانت: «قَالَ اخْسَؤُوا فِیهَا وَلَا تُکَلِّمُونِ» (مؤمنون// 108).
منابع
- الاتقان فی علوم القرآن جلد 3 : صفحه 278