آیات قرآن (فقه )
از دانشنامه علوم اسلامی
بر روی "◄" کلیک کنید)
توضیح مفهومی
آیه: بخشی از سوره رخداد طبیعی غیر عادی اعم از آسمانی و زمینی.
از آیه به معنای نخست در باب‌های طهارت و صلات سخن گفته شده است.
اسامی: برخی آیات با نام خاصّی خوانده می‌شوند مانند آیة الکرسی (--' آیة الکرسی) ، آیه سَخره (--' آیه سخره) و آیه نبأ (--' آیه نبأ) گاه نیز بر مجموع آیات مرتبط با یکدیگر نام خاصّی اطلاق شده است مانند آیات سجده (--' آیات سجده) و آیات الاحکام (--' آیات الاحکام) .
بسمله: بسم الله الرّحمن الرّحیم در آغاز هر سوره نزد فقهای امامیّه، آیه‌ای مستقل است 1 (--' بسمله) .
احکام: احکام آیات سه گونه است:
1. احکام مترتّب بر آیات نه به عنوان آیه، بلکه به عنوان جزئی از قرآن مانند حرمت مسّ آن بدون طهارت، گرفتن مزد بر تلاوت یا تعلیم آن و قرار دادن آن به عنوان مهر در نکاح (--' قرآن) .
2. احکام مترتّب بر پاره‌ای عنوان‌های خاص از آیات مانند آیات سجده، آیات الاحکام و آیة الکرسی که در مدخل‌های مربوط از آن‌ها یاد می‌شود.
3. احکام مترتّب بر عنوان آیه که در این جا به آن اشاره می‌شود.
کسی که نمی‌تواند سوره حمد را بخواند و وقت برای آموختن تنگ است، واجب است در نماز هفت آیه از سوره دیگر که می‌داند، بخواند. 2 تکرار آیه در نماز اعم از واجب و مستحب جایز است. 3 رعایت ترتیب بین آیات حمد و نیز سوره 4 و موالات (--' موالات) بین آن‌ها هنگام قرائت (--' قرائت) در نماز واجب است. 5 اکتفا به قرائت یک آیه به جای سوره کوتاه در خطبه نماز جمعه، جایز است. 6
________________________________________
160
قرائت بیش از هفت آیه از غیر عزائم (--' عزائم) بر جنب (--' جنابت) ، حائض (--' حیض) و نفساء (--' نفاس) ، مکروه است. 7 مستحب است قاری قرآن هنگام تلاوت آیاتی که با ' یا أیّهَا الَّذینَ آمَنُوا ' یا ' أیُّهَا الناسُ ' آغاز می‌شود، ' لَبیّکَ رَبَّنا ' بگوید. همچنین مستحب است اگر آیه متضمّن رحمت الهی است، آن را از خدا بخواهد و چنانچه متذکّر غضب و عذاب الهی است، از آن به خدا پناه ببرد. 8
در برخی نمازهای مستحبی مانند غفیله (--' نماز غفیله) آیاتی خاص خوانده می‌شود. همچنین قرائت بعضی آیات در برخی نمازها مستحب است مانند قرائت پنج آیه (190 - 194) از سوره آل عمران در رکعت پنجم از نافله‌های ظهر، آیات 21 تا پایان سوره حشر در رکعت دوم نوافل ظهر 9 و رکعت چهارم از نوافل مغرب 10، ده آیه اول سوره بقره در رکعت نخست از دو رکعت نافله بین مغرب و عشا، و آیات 284 تا پایان سوره یاد شده در رکعت دوم آن. 11
قرائت بعضی آیات در برخی حالت‌ها، زمان‌ها یا مکان‌ها مستحب است مانند قرائت آخرین آیه سوره کهف هنگام خوابیدن 12، پنجاه آیه بعد از تعقیب نماز صبح 13، ده آیه نخست سوره بقره و سه آیه پایانی آن، همراه آیة الکرسی، آیه سخره، سوره توحید و سه آیه آخر سوره حشر برای حاجی هنگام وقوف در عرفات (--' عرفات) . 14
از آیه به معنای دوم در باب صلات سخن رفته است.
رخدادهای طبیعی مهم و غیر عادی مانند خورشید گرفتگی، ماه گرفتگی، زلزله و هر حادثه آسمانی یا زمینی که بروز آن موجب ترس مردم می‌شود، سبب وجوب نماز آیات (--' نماز آیات) است. 15
1 - جواهر الکلام 3 43 و 9 296.
2 - 9 304.
3 - العروة الوثقی 1 662.
4 - جواهر الکلام 9 300.
5 - 10 11.
6 - 11 214.
7 - 3 67؛ 222 و 398.
8 - کشف الغطاء 3 189 و العروة الوثقی 1 661.
9 - الحدائق الناضرة 6 82 - 83.
10 - کشف الغطاء 3 479.
11 - جواهر الکلام 7 43.
12 - کشف الغطاء 3 468.
13 - 3 234.
14 - جواهر الکلام 19 54.
15 - العروة الوثقی 1 725.
منابع
- فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 1 : صفحه 159
اصطلاح‌نامه
مترادفات
از واژه «آیات قرآن ( فقه )» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:
اعم
اخص
وابسته
- تخمیر آیات قرآن، تزیین به آیات قرآن، تغییر صورت خطی کلمات قرآن، تقطیع آیات قرآن، چاپ آیات در روزنامه، دفن آیات قرآن، سوزاندن آیات قرآن، قرائت قرآن ( فقه )، محو آیات قرآن
نمایه‌های موضوعی
جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).
برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه آیات قرآن (فقه ) به زیرصفحه آیات قرآن (فقه )/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.