عملکردها

خانه

از دانشنامه علوم اسلامی

نسخهٔ تاریخ ‏۱۸ مهٔ ۲۰۱۶، ساعت ۱۵:۱۰ توسط Hashemi (بحث | مشارکت‌ها) (۱ نسخه واردشده)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

توضیح مفهومی

خانه

خانه: محلّ سکونت.

از احکام آن در بابهای طهارت، صلات، زکات، خمس، حج، جهاد،

تجارت، دین، صلح، اجاره، نکاح، اطعمه و اشربه و دیات سخن گفته‏اند.

طهارت: دفن کردن میّت در خانه مکروه است. 1 تخلّی جلو در خانه‏ها کراهت دارد. 2

صلات: قراردادن جایی در خانه برای نماز، 3 گفتن اذان در خانه4 و برای زن، نمازگزاردن در خانه، بلکه پستوی آن5 مستحب است. بنابر قول مشهور، نمازهای نافله را در خانه گزاردن افضل از مسجد است. 6

بنابر قول مشهور، خواندن نماز در خانه مجوسی7 و نیز خانه‏ای که در آن سگ - جز سگ شکاری و گله - نگهداری می‏شود8 مکروه است.

صاحب خانه با داشتن شرایط امامت، برای امامت جماعت در خانه‏اش از دیگران - جز معصوم علیه السّلام - سزاوارتر است. 9

زکات: صِرف داشتن خانه و مانند آن، مانع صدق عنوان فقیر شرعی نیست؛ از این رو، دادن زکات به دارنده خانه - در صورتی که مخارج سالانه خود و عائله‏اش را بر حسب شأنش نداشته باشد - جایز است. 10

خمس: خانه‏ای که انسان بدان نیاز دارد، چنانچه از درآمد بین سال تهیّه شده و متناسب با شأن فرد باشد از مئونه به شمار می‏رود) ر مئونه (و خمس ندارد. 11

حج: داشتن آنچه در زندگی ضروری است، از قبیل خانه مناسب با شأن، تحقق بخش استطاعت) ر استطاعت (نیست. بنابر این، اگر کسی خانه‏اش را بفروشد و با پول آن حج بگزارد، از حَجّة الاسلام کفایت نمی‏کند. برخی گفته‏اند: داشتن ضروریات زندگی یا قیمت آن نیز، هرچند به صورت اجاره‏ای شرط تحقق استطاعت است. در نتیجه کسی که نه خانه دارد و نه پول اجاره کردن آن را، مستطیع نیست. برخی، عدم وجوب حج را به صورت حرجی بودنِ نداشتن ضروریات زندگی محدود کرده‏اند. 12

میقات کسانی که محلّ سکونتشان از میقاتهای معروف) ر میقات (به مکّه نزدیک‏تر است خانه‏های آنان است. 13

کسی که برای عمره تمتّع) ر عمره تمتّع (محرم شده، با مشاهده خانه‏های مکّه تلبیه) ر تلبیه (را قطع می‏کند. 14

جهاد: بنابر قول مشهور، برای اهل ذمّه ساکن در کشور اسلامی) ر اهل ذمّه (جایز نیست خانه‏های خود را مساوی یا بلندتر از خانه‏های همسایگان مسلمانشان بنا کنند. 15

تجارت: در جواز فروختن خانه‏های مکّه اختلاف است. 16 قول به جواز منسوب به مشهور است. 17

دین: خانه متناسب با شأن مالک از مستثنیات دین است. بنابر این، بر بدهکار واجب نیست جهت ادای دین خود آن را بفروشد. 18

صلح: احداث بالکن) ر بالکن (برای خانه در خیابان یا کوچه غیر بن بست، در صورت عدم مزاحمت برای رهگذران اشکال ندارد و در کوچه بن بست تنها با رضایت ساکنان آن روا است؛ همچنین گشودن در به جهت رفت و آمد به کوچه بن بست از سوی کسی که فقط دیوار خانه‏اش به سمت کوچه است بدون اذن صاحبانش جایز نیست؛ لیکن گذاشتن پنجره جایز است. گشودن پنجره به کوچه یا خیابان وحتّی ملک دیگری اشکال ندارد. 19

اجاره: بنابر قول مشهور، جلوگیری حاجیان و عمره گزاران از سکونت در خانه‏های مکّه بر مکّیان مکروه است. 20

نکاح: خروج زن از منزل بدون اذن شوهر جایز نیست. 21 تهیّه منزل - با خریدن یا اجاره کردن یا غیر آن - جزء نفقه زن به شمار می‏رود) ر نفقه (و بر زوج واجب است. 22

اطعمه و اشربه: خوردن از خانه کسانی که در آیه 61 سوره مبارکه نور بدانها اشاره رفته، از قبیل پدر، مادر، برادر و...؛ همچنین از خانه فرزند و شوهر بدون اذن آنان در صورت عدم علم به نارضایتی ایشان جایز است23) ر خوردن (.

دیات: ورود به خانه دیگری بدون اذن، به نصّ قرآن کریم حرام است. 24 و در صورت ورود و آسیب دیدن از سوی سگ خانه، صاحب خانه ضامن نیست. برخلاف ورود با اذن که در صورت آسیب دیدن موجب ضمان است. 25

دیگر احکام: اختیار خانه وسیع، 26 گذاشتن قرآن در آن و خواندن آن، 27 دادن ولیمه) ر ولیمه (جهت خریدن آن، 28 خواندن دعا هنگام خروج از خانه، 29 سلام کردن بر اهل خانه هنگام دخول و بر خود در صورتی که کسی در خانه نباشد، 30 نظافت کردن خانه31 و روشن کردن چراغ در آن پیش از غروب آفتاب32 مستحب است. در مقابل، نگهداری سگ - جز سگ شکاری و گله - در خانه، 33 تزیین خانه با تصاویر جانداران، 34 اختیار خانه کوچک35 و دخول در خانه تاریک بدون چراغ36 مکروه است.

) ر اتاق (

1. العروة الوثقی 2 128 /2. جواهر الکلام 3 62 - 61 /2. العروة الوثقی 4 401 /2. جواهرالکلام 5 149 /9. العروة الوثقی 402 /2 و 6 409. جواهر الکلام 145 /14؛ العروة الوثقی 7 409 /2. جواهر الکلام 392. 8 375 /8؛ العروة الوثقی 9 400 /2. جواهرالکلام 11 318 /15. 10 348/13. توضیح المسائل مراجع 22 - 21 /2 م 12 1775. جواهر الکلام 253 /17؛ مناسک) مراجع (/ 13 23. جواهر الکلام 14 113 /18. العروة الوثقی 15 670 /4. جواهر الکلام 284 /21؛ منهاج الصالحین) خویی (16 400 /1. جواهر الکلام 17 352 /22. مسالک الافهام 18 168 /3. تحریر الوسیلة 211 /2. 19 650 /1؛ جواهر الکلام 20 249 - 243 /26. جواهر الکلام 147 /31. 21 50 - 48 /20؛ منهاج الصالحین) خویی (22 289 /2. جواهر الکلام 24 406 /36. 23 336 /31. نور/ 28؛ جواهر الکلام 25 22 /26. جواهر الکلام 26 134 /43. وسائل الشیعة 28 205 /6. 27 299 /5. جواهر الکلام 30 141 /18. 29 51 /29. وسائل الشیعة 33 319. 32 317 /5. 31 80 /12. مفتاح الکرامة 85 /8؛ کتاب المکاسب 197 /1؛ جواهر الکلام 34 138 /22. جواهر الکلام 35 44 - 43 /22. وسائل الشیعة 319. 36 302 /5.

منابع

  1. فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 422

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «خانه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

بیت ( خانه )، بیوت، دار ( خانه )، رِباع، مساکن، مسکن، منزل ( فقه )

اعم

ساختمان، عَقَار

اخص

پرچین، خانه داخل مسجد، خانه غصبی، خانه غیر مخمس
به لحاظ اجزا:
اتاق، پستوی خانه، سقف خانه
به لحاظ مستثنیات:
خانه مدیون، خانه مستطیع
به لحاظ وسعت:
خانه تنگ، خانه وسیع ( فقه )

وابسته

آب جاری در خانه، اجاره ثانیه، اجاره خانه، اذان در خانه، ارتفاع خانه، اعتکاف در خانه، امامت صاحب خانه، انتقال مطلقه، بیع خانه، بیمه خرید خانه، ترک ورود خانه، تزیین خانه، تعمیر خانه، تنگی خانه، حریم خانه، خروج از خانه، خوردن در خانه مؤمن، دعا هنگام خروج از خانه، ذکر در خانه، زکات خانه، سرقت از خانه، سکنی (عقد)، سلام وارد بر خانه، شفعه در خانه، صور در خانه، ضمان به فرو ریختن بنا، غصب خانه، قرائت قرآن در خانه ( فقه )، قضاوت در خانه، مستحبات خانه، مکروهات خانه، نظافت خانه، نماز جماعت در خانه، نماز خانه، نماز درخانه، وام مسکن، وقف خانه

نمایه‌های موضوعی

جستجوی محتوای اطلاعاتی منابع به منظور دستیابی کاربران به موضوع مورد نظر از بین سایر موضوعات، از طریق واژگان کنترل شده(اصطلاح‌نامه).

برای دسترسی به نمایه‌های شامل واژه خانه به زیرصفحه خانه/نمایه‌های موضوعی مراجعه کنید.

منابع

  • الجامع للشرائع : صفحه 367
  • المهذب جلد 2 : صفحه 101
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 20 : صفحه 198
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 22 : صفحه 80
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 37 : صفحه 292
  • الموسوعة الفقهیة (الکویتیة) جلد 8 : صفحه 225
  • النهایة : صفحه 601
  • ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 408
  • جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 9 : صفحه 120
  • جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 28 : صفحه 141
  • سلسلة الینابیع الفقهیة جلد 12 : صفحه 119، 376
  • شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام جلد 2 : صفحه 455
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 2 : صفحه 155
  • فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت (ع) جلد 3 : صفحه 422
  • مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة جلد 6 : صفحه 335