دعوی در مضاربه

رده‌ها

(برای دیدن زیررده‌ها
بر روی "◄" کلیک کنید)

▼ دعوی در مضاربه

◄ دعوی در بیع مضاربه

◄ دعوی در سود مضاربه

◄ دعوی در مال مضاربه

◄ دعوی در مضاربه و ابضاع

◄ دعوی در نصیب مضارب

◄ دعوی ضرر مضاربه

◄ دعوی مضاربه فاسد و بضاعت

◄ دعوی مضاربه فاسد و قرض

◄ دعوی مضاربه و بضاعت

◄ دعوی مضاربه و قرض

توضیح مفهومی

مراد نزاع مالک و عامل در مضاربه است که می‌تواند صورت‌های گوناگونی داشته باشد که عبارتنداز:

1- اختلاف در مال مضاربه

2- اختلاف در سود مضاربه

3- اختلاف در اصل مضاربه

4- اختلاف در بیع و شراء مضاربه

5- اختلاف در مضاربه و قرض

6- اختلاف درمضاربه و بضاعت

(ر ک به: مستندات وازه‌های ذکر شده)

(اختلاف مالک با عامل در بودن یا نبودن قرارداد بین طرفین به عنوان قرارداد مضاربه‌ای)

اختلاف عامل و مالک در اصل مضاربه شقوق مختلفی می‌تواند داشته باشد؛ مانند: اختلاف در قرض مال مضاربه؛

اختلاف در بضاعت مال مضاربه

ر. ک: اختلاف در قرض مال مضاربه، اختلاف در بضاعت مال مضاربه. (اختلاف مالک و عامل مضاربه از جهت تعلق عنوان مضاربه فاسد یا قرض، بر معامله انجام شده)

اختلاف عامل و مالک مضاربه بر سر تعلق عنوان مضاربه فاسد یا قرض، بر معامله انجام شده، دو فرض دارد:

1- اختلاف در مضاربه فاسد و قرض، قبل از حصول سود؛

فرض این اختلاف در صورتی است که خسارتی بر مال مضاربه، وارد شده و مالک مضاربه برای این که خسارت مذکور را متوجه خود نسازد، مدعی قرض است و از عامل، تمام مال را مطالبه می‌نماید بی آن که چیزی از خسارت را قبول نماید؛ ولی عامل مضاربه مدعی مضاربه فاسد است به همین جهت از مالک، اجرة المثل را مطالبه می‌کند.

2- اختلاف در مضاربه فاسد و قرض بعد از حصول سود؛

این اختلاف در صورتی است که مال مضاربه، سود را به همراه داشته باشد و مالک مضاربه مدعی مضاربه فاسد است تا بدین سبب تمام سود را متعلق به خودش بداند ولی عامل مضاربه، منکر آن بوده و مدعی قرض است تا سود را از او نفی نماید.

در فرض اول - اختلاف قبل از حصول سود - فقها آن را از قبیل « تداعی » می‌دانند و در این مورد دو قول مطرح شده است:

الف: قول به تحالف که قول فقهایی نظیر صاحب جواهر، محقق یزدی در « عروة الوثقی » و مرحوم حکیم در « مستمسک » است. بر اساس این قول، دعوای مذکور با قسم خوردن طرفین، از بین می‌رود. دلیل مسئله این است که ادعای هر یک از آن دو، خلاف اصل است و در خلاف اصل، با سوگند هر دو، دعوی سقوط می‌کند.

ب: تقدم قول مدعی صحت - مالک - که قول شهید ثانی در « مسالک » است. دلیل این حکم، « اصالت صحت » است.

درباره فرض دوم - اختلاف بعد از حصول سود - دو قول است عده‌ای از فقها این نوع اختلاف را از نوع مدعی و منکر می‌دانند؛ نتیجه اش این است که اگر عامل مضاربه بتواند ادعایش را با بینه ثابت کند، تمام سود از آن او می‌شود و در غیر این صورت مالک مضاربه، بعد از قسم خوردن، تمام سود را دریافت می‌کند. اما بعضی از فقها مانند محقق یزدی در این مورد نیز قائل به تداعی هستند.

نکته: معیار در بر شماری نزاع از باب تداعی یا ازباب مدعی و منکر از نظر فقها مختلف است؛ مرحوم حکیم در « مستمسک » بر این باور است اگر مصب دعوا را بر خلاف اصل ادعای هر یک از آن دو حمل کنیم تداعی است و اگر معیار، غرض مقصود از دعوا باشد، مدعی و منکر است. ولی محقق خویی بر این باور است که تداعی و مدعی و منکر از باب حقیقت شرعیه یا متشرعه نیست بلکه به همان معنای لغوی و عرفی حمل می‌گردد؛ بنابراین مراد از مدعی کسی است که چیزی را ادعا نماید و در نزد عقلا به اثبات آن مطالبه نماید و طرف دیگر را ملزم به آن مدعا می‌نماید و او هم مخالفت کرده و منکر می‌شود؛ ولی اگر این گونه ادعا از دو طرف باشد، نزاع از نوع تداعی است.

منابع

1. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 808
2. مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 810
3. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 172
4. جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 171
5. ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 332
6. ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 331
7. مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 310
8. مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 81
9. جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 365
10. نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام : صفحه 146

اصطلاح‌نامه

مترادفات

از واژه «دعوی در مضاربه» بجای واژه‌های زیر استفاده کنید:

اختلاف در مضاربه، دعوی مالک و مضارب

اعم

احکام مضاربه، دعوی در عقود

اخص

دعوی در بیع مضاربه، دعوی در نصیب مضارب، دعوی ضرر مضاربه

به لحاظ ارکان:

دعوی در سود مضاربه، دعوی در مال مضاربه

به لحاظ اصل مضاربه:

دعوی در مضاربه و ابضاع، دعوی مضاربه فاسد و بضاعت، دعوی مضاربه فاسد و قرض، دعوی مضاربه و بضاعت، دعوی مضاربه و قرض

منابع

• ایضاح الفوائد فی شرح اشکالات القواعد جلد 2 : صفحه 331، 332
• تحریرالوسیله جلد 1 : صفحه 619
• جامع المقاصد فی شرح القواعد جلد 8 : صفحه 171، 172
• جواهرالکلام فی شرح الشرایع الاسلام جلد 26 : صفحه 365
• مبانی العروة الوثقی (کتاب المضاربه و المساقات) جلد 3 : صفحه 81، 82، 83، 830
• مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام جلد 4 : صفحه 325، 365
• مستمسک العروة الوثقی جلد 12 : صفحه 310، 402
• مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة جلد 16 : صفحه 808، 810
• نظام المضاربة فی الشریعة الاسلام الغراء : صفحه 144
• نهایة الاحکام فی معرفة الاحکام : صفحه 146